Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «банк иши» кафедраси

27. Банк кредити ва унинг асосий белгилари бўйича гуруҳланиши.
Иқтисодиётда кенг тарқалган кредит муносабатларининг асосий тури бўлиб банк кредити ҳисобланади. Банк кредити қуйидаги белгилари бўйича гуруҳланади:
А) кредитлаш обектларининг иқтисодий аҳамиятига кўра (товар-моддий бойликларга ва ишлаб чиқариш харажатларига берилиши);
Б) тўлаш муддатига кўра (қисқа, ўрта ва узоқ муддатли);
C) кредитни тўлаш манбаларига кўра (қарз олувчининг маблағлари ва гарант маблағлари ҳисобига);
Д) таъминланганлик тамойилининг амал қилишига кўра (бевосита, билвосита ва таъминланган кредитлар);
Е) фоиз даражасига кўра (паст, ўрта, юқори ва баъзан фоизсиз кредитлар)
28. Истеъмол кредити – у жисмоний шахсларга бериладиган кредит бўлиб бунда кредит берувчи сифатида махсус кредит муассасалари билан биргаликда савдо ва хизматларни сотишни амалга оширадиган жисмоний шахслар ҳам бўлиши мумкин. Истеъмол кредити икки шаклда: пул ва товар шаклида амалга ошади. Улар жумласига мамлакатимизда 2001-2002 ўқув йилидан бошлаб талабаларни ўқиши учун бериладиган “Олтин даврим” кредитини ҳам киритиш мумкин.
29.Давлат кредити – унинг асосий хусусияти бўлиб кредит муносабатларида давлатнинг иштироки ҳисобланади. Бунда давлат қарз берувчи (Марказий банк орқали иқтисодиётнинг турли соҳаларини кредитлашда) ва қарз олувчи (Давлат заёмларини чиқариш, бюджет тақчиллигини қоплашда ва бошқалар) сифатида иштирок этади.
30. Тижорат кредити – бу иқтисодиётда кредит муносабатларининг вужудга келишининг дастлабки кредит шаклларидан ҳисобланади. Ушбу кредитнинг обекти бўлиб сотиладиган товарлар, субекти бўлиб мол етказиб берувчи ва мол сотиб олувчи корхона ва ташкилотлар ҳисобланади. Тижорат кредитининг қуйидаги турлари мавжуд:
А) вексел – бу қарз мажбурияти бўлиб, қарз олувчи ўз зиммасига қарзни кўрсатилган суммада, кўрсатилган шартларда, белгиланган муддатда тўлаш мажбуриятини олади. Амалиётда векселнинг оддий ва ўтказма турлари мавжуд;
Б) очиқ счёт – бунда харидор товарга буюртма берилиши билан юклаб жўнатилади, тўлов эса белгиланган муддатларда келишилган сўмма чегарасида вақти-вақти билан амалга оширилиб борилади. Бунда харидор ҳар гал товар олишда кредитни расмийлаштирмайди, яъни кредитга мурожаат қилмайди;