Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Меҳнат унумдорлиги
– муяйян вақт бирлигида ишчилар 
томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулот бирлиги, ишлаб 

---

100 
чиқаришга кетган иш вақти миқдори ва маҳсулот миқдорида 
ифодаланади, яъни вақт бирлиги давомида ишчилар томонидан 
ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмидир.
Бошқача қилиб айтганда, 
меҳнат унумдорлиги кўрсаткичи ишчи кучининг вақт бирлиги 
мобайнида маҳсулот яратиш қобилияти, ишлаб чиқарилган 
маҳсулотнинг (истеъмол қийматининг) сарфланган меҳнат 
миқдорига нисбатидир. Сарфланган меҳнат миқдори эса ишланган 
вақт билан, киши куни, киши соати ва ҳ.к. билан белгиланади. 
Меҳнат унумдорлиги сарфланган жонли меҳнатнинг ҳар бир-
бирлиги эвазига, яъни киши-куни, киши-соати ҳисобига ишлаб 
чиқарилган маҳсулот миқдоридир. Ушбу муаллифлик таърифини 
назарий жиҳатдан қўйидагича асослаш мумкин. 
Биринчидан
, 
меҳнат унумдорлиги ҳамиша битта банд бўлган ишчининг ўртача 
меҳнат натижасини ифодалайди. Шу туфайли унда битта ишчига 
тўғри келиши ўз аксини топган. 
Иккинчидан
, ҳар бир ишчининг 
меҳнат натижаси маълум бир вақт бирлигида бажарилган бўлиши 
керак. Шу туфайли таърифда ишчининг маълум бир вақт бирлиги 
олинган. 
Учинчидан
, шу вақт давомида ишчи томонидан ишлаб 
чиқарилган маҳсулот ҳажми олинади. 
Тўртинчидан
, меҳнат 
унумдорлигини сарфланган меҳнат миқдори сифатида аниқлаш 
мумкинлиги боис, таърифда меҳнат бирлиги ўз ифодасини топган. 
Шу туфайли таърифда мазкур масала ҳам эътиборга олинган. 
Булардан ҳам кўриниб турибдики, мазкур муаллифлик таърифи 
меҳнат унумдорлиги кўрсаткичининг мазмунини иқтисодий 
категория сифатида тўлиқ ўзида ифода этади. 
Юқорида келтирилган таърифдан фойдаланган ҳолда меҳнат 
унумдорлигини аниқловчи ҳисоблаш формуласини келтириб 
чиқарамиз: 
Т
М
х

у
М
ёки 
м
х
М
М

у
М