Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
3 – savol bayoni.
 Kreditga layoqatlilik bu mijozning moliyaviy faoliyatiga har 
tomonlama  berilgan  baho  bo‘lib,  u  qarz  oluvchining  so‘ralayotgan  kreditni  (asosiy 
qarz  summasi  va  u  bo‘yicha  foizlarni)  o‘z  vaqtida  qaytarish  va  boshqa  qarz 
majburiyatlarini  to‘lay  olish  qobiliyatini  ko‘rsatadi.  Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida 
iqtisodiy  jihatdan  mustaqil  bo‘lgan  korxonalarda  qo‘shimcha  pul  mablag‘lariga 
ehtiyoj  yuzaga  keladi  va  bu  ehtiyoj  zarur  bo‘lganda  bank  kreditlari  hisobidan 
qoplanishi mumkin. Shu sababli bozor iqtisodiyoti sharoitida kredit va uning muhim 
elementlaridan biri kreditga layoqatlilikni baholashning o‘rni va roli muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
 
Hozirda  raqobatdosh  korxonalar  xalqaro  sifat  talablariga  javob  beradigan 
mahsulot  (ish,  xizmat)larni  ishlab  chiqarishi  hamda  ko‘zda  tutilgan  foydaning 
realligini  ta’minlashga  muhim  ahamiyat  qaratadilar.  Bu  borada  eng  dolzarb 
masalalardan  biri  iqtisodiyotda  tarkibiy  o‘zgarishlarni  amalga  oshirish,  tarmoqlarni 
modernizatsiya  qilish,  texnik  va  texnologik  yangilashdir.  Ushbu  omillarsiz  nafaqat 
iqtisodiyotda,  balki  hech  bir  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektida  ijobiy  natijalarga  erishib 
bo‘lmaydi.  
 
Tijorat banklari tomonidan mijozlarining kreditga munosabatlari yuzasidan o‘z 
kredit siyosatini ishlab chiqadi. Lekin ularning barchasida bitta muhim jihatga, ya’ni 
mijozning  kreditga  qodirliligini,  layoqatliligini  baholashga  ahamiyat  qaratilmog‘i 
lozim.  Korxonaning  kreditga  layoqatligini  baholash  korxonalar  tomonidan 
tuziladigan  va  taqdim  etiladigan  davriy  moliyaviy  hisobotlar  va  boshqa  hujjatlar 
ma’lumotlari asosida amalga oshiriladi.  
 
Zaruriy  ko‘rsatkichlar  bir-biri  bilan  taqqoslanib,  ular  o‘rtasidagi  nisbat  va 
o‘zaro  bog‘lanishlar  aniqlaniladi,  ushbu  birliklarning  yaqin  va  uzoq  davriylikdagi 
o‘zgarishlariga,  kutilishlariga  baho  beriladi.  Korxonalarning  kreditga  layoqatliligini 
baholash  tartibini  “O‘zsanoatqurilishbank”  ning  kredit  operatsiyalari  yuzasidan 
mijozlar bilan bo‘ladigan munosabatlari misolida batafsil ko‘rib chiqamiz.  
 
1.  Korxonalarning kreditga layoqatliligini  o‘rganishda  kreditni  o‘z vaqtida va 
to‘la  qaytarish  qobiliyatini  ifoda  etuvchi  qoplanish  koeffitsenti  (QK)  baholanadi. 
Ushbu  ko‘rsatkich  korxonaning  yaqin  uzoq  davriylikda  o‘z  majburiyatlarini  (asosiy 
va  foizli  to‘lovlarni)  to‘lashga  qodirligini,  sub’ektning  yashovchanlik  imkoniyatini 
ifoda  etadi.  Yana  bir  muhim  jihati,  ushbu  ko‘rsatkich  doimo  korxonaning  ish 
aktivligini baholab borish imkonini beradi.