Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 = −100,3+0,18
∗𝑋
1 +0,34
∗𝑋
2 −0,1
∗𝑋
3 
  
Bu yerda;  
Y
 – qurilish  ishlari  
𝑋
1
 
– kiritilgan  investitsiya;  
𝑋
2
 
– bandlar  soni; 
𝑋
3
 – korxona  soni.  
Aniqlangan  regressiya  tenglamasiga  e’tibor  qaratadigan  bo‘lsak,  tarmoqqa 
kiritilayotgan  investitsiya  hajmi  va  bandlar  sonini  bir-birlikka  oshirish  hisobidan 
qurilish  tarmog‘ida  bajarilgan  ishlar  hajmini  mos  ravishda  0,2  va  0,34  birlikka 
qo‘shimcha  oshirish  mumkin.  Korxonalar  sonini  hozirgi  sharoitda  ko‘paytirish 
tavsiya  qilinmaydi  chunki,  ular  sonini  bir  foiz  oshirish  tarmoqda  bajarilgan  ishlar 
hajmini  0,1  foiz  kamayishiga  olib  kelishi  aniqlandi.  Bu  borada  hukumatimiz 
tomonidan amalga oshirilgan islohotlar va qabul qilingan farmon hamda dasturlarda:  
-  qishloq  joylarida  sanoat  ishlab  chiqarish  va  qurilishini  jadal  rivojlantirish 
hamda lokalizatsiyalashtirish;  
-  qishloq  hayotini  tubdan  yuksaltirish,  aholi  punktlarini  me’moriy  jihatdan 
loyihalashtirish;  
-  qishloq  uylari  va  ijtimoiy  inshootlarini  namunaviy  loyihalash,  qishloq 
obektlarini barpo etish;  
-  zamonaviy  uylar  qurish,  qishloq  vrachlik  punktlari,  sport  inshootlari, 
maktablar  bo‘limini  rivojlantirish,  qurish,  qishloq  infratuzilmasini  barpo  etish  kabi 
vazifalar belgilanganligi va ularni izchillik bilan amalga oshirilganligi bilan izohlash 
o‘rinli.    Hozirgi  kunda  tarmoqda  faoliyat  ko‘rsatayotgan  korxonalar  sonini  oshirish 

---

135 
 
mumkin emas, chunki, ular sonini bir foiz oshirish tarmoqda bajarilgan ishlar hajmini 
0,1  foiz  kamayishiga  olib  kelishi  aniqlandi.  Shu  bois  hozirgi  kunda  qurilish  ishlab 
chiqarishining  harakteri  ham  tubdan  o‘zgardi.  Og‘ir  qo‘l  mehnati  yirik  va  mayda 
mexanizatsiya  vositalari  tomonidan  tobora  siqib  chiqarilmoqda.  Quruvchi-
montajchilarning  qurilish  maydonchalaridagi  mehnati  industrial  mehnatning  bir 
turiga  aylanib  bormoqda.  Bizningcha,  qurilish  ishlab  chiqarishining  texnik 
jihozlanganlik darajasi ortib borgan sari, jonli mehnat sarflari kamayib, yengillashib 
boradi,  bundan  tashqari,  uning  unumdorligi  ortadi,  qurilishning  muddatlari  qisqarib, 
uning  sifati  yaxshilanib  boradi.
 
Asosiy  vositalar  va  boshqa  uzoq  muddat 
foydalaniladigan  aktivlarni  sotib  olish,  qurish  bilan  bog‘liq  harajatlar  kapital  sarflar 
yoki  kapital  qo‘yilmalar  deyiladi.  Kapital  qo‘yilmalar  bilan  harajatlarni  bir-biridan 
farqlay bilish kerak. Harajat, albatta, shu davrda daromad keltirishi kerak.   
Qurilish  mahsuloti  –  barcha  turdagi  ishlar  bo‘yicha  tugallangan  va  ishga 
tushirishga  tayyor  bo‘lgan  ishlab  chiqarish  va  noishlab  chiqarish  asosiy  fondlari, 
shuningdek,  amaldagi  korxonalarning  kengaytirilishi  va  qayta  ta’mirlanishi,  ularda 
ishlab  chiqarishni  texnik  jihatdan  qayta  jihozlanishidir.  Uy-joy  muammolarining 
yechimi  batamom  qurilish  zimmasiga  yuklatiladi.  Qurilishning  milliy  xo‘jalik 
miqyosidagi  ahamiyati  va  yetakchi  rol  o‘ynashi,  aholining  katta  qismini  ish  bilan 
ta’minlashi,  fan-texnika  va  ijtimoiy  taraqqiyotning  jadallashuviga,  ijtimoiy  mehnat 
unumdorligining o‘sishiga imkon yaratishini e’tiborga oladigan bo‘lsak, ushbu sohani 
rivojlantirish  mamlakat  aholisining  turmush  farovonligini  oshishiga  olib  keladi. 
Keltirib o‘tilgan maqsadga erishish uchun tarmoq iqtisodiyotiga investitsiyalarni jalb 
etish,  ulardan  samarali  foydalanish  yo‘llarini  izlab  topish  va  tadqiqotlar  olib  borish 
orqali investitsiyalarning tavakkalchilik hamda xatarlilik darajalarini aniqlash, ularni 
pasaytirish  chora-tadbirlarini  ishlab  chiqish  lozim.  Kapital  qurilishda  qurilish 
muddatlarini  qisqartirish  katta  iqtisodiy  ahamiyatga  ega,  chunki  u  kapital 
qo‘yilmalarning  tezroq  qoplanishini  ta’minlaydi.  Masalan,  qurilayotgan  ob’ekt 
qandaydir  mahsulot  ishlab  chiqarishga  mo‘ljallangan  bo‘lsa,  bunda  qurilish 
muddatini  qisqartirish  evaziga  qo‘shimcha  mahsulot  ishlab  chiqarish,  qurilish 
muddati  tugagandan  so‘ng  qo‘shimcha  foyda  olish  imkoniyati  bo‘ladi.    Kapital 
qurilish jarayonida uch bosqich ajratiladi. Uni quyidagi rasm orqali ifodalaymiz: