|
"You killed it stone-dead." (Somerset Maugham, "Altogether).
Мазкур мисолларни синтактик-семантик шаклланишга кўра икки турдаги результатив тузилмалар тарзида баҳолаш мумкин. Биринчи мисолда ўтимли феъл ва результатив фраза маъно жиҳатидан уйғунлашган. Иккинчи мисолда эса результатив маъно феъл семантикасига тааллуқли ҳисобланади.
Инглиз тилида результативликнинг ўтимсиз феъл ёрдамида ҳосил бўлиши ҳам кузатилади. Ўтимсиз феъл ёрдамида ифодаланадиган ҳодисалар “интранзитив результатив тузилмалар” деб аталади. Қиёсланг:
a. The joggers ran their Nikes threadbare.
b. The kids laughed themselves into frenzy.
c. He sneezed his handkerchief completely soggy.
d. The boy cried himself sick. (Rothstein S., 1992; 127)
Келтирилган (а) мисолда “Югурувчилар оёқ кийимларини югуриш орқали чокидан сўтилтиришди”, (б) мисолда “Болалар кулгудан ўзларини йўқотиб қўйишди”, (с) мисолда “У акса уриш билан рўмолчасини ҳўл қилиб юборди”, ҳамда (д) мисолда “Бола йиғлайвериб касал бўлиб қолди” каби маънолар ифодаланган. Мазкур мисоллардаги результатив маънолар композиционал тасвирий ифода натижасида юзага келган. Результативлик семантикаси феъл ва унга воситали тўлдирувчининг бирикиши натижасида юзага келган.
Результатив тузилмалар мажҳул маъно ёки мажҳул нисбат шаклларида семантик жиҳатдан эгага боғланган ҳолда ҳам ифодаланади. Масалан: “I charged with them, and got knocked silly for my pains." (Rider Haggard, "King Solomon's Mines”, 93);
The tools were wiped clean. (O’Henry, 78)
Результативликнинг воқеа-ҳодисалар таркиби, субъект ёки объектнинг макони билан алоқадор жиҳатлари ҳам мавжуд. Бу результативликнинг ифодаланиш имкониятлари чекланмаганлигидан далолат беради. Макон билан боғлиқ результативлик объект жойлашган позициянинг ўзгариши натижаси, яъни транзитив результативликдир. Масалан: The door banged behind her and John Ryan saw, through the bedroom window, his wife run across the small foot bridge opposite the pub (Maeve Binchy, 4);
What could they be doing that made them stay when all the others had gone? (Maeve Binchy, 14);
He believed that basically most people were very good. This made him a nice change from many other parish priests in the country who believed that most people were intrinsically evil. ( Maeve Binchy, 18);
Dara hopped around on one leg and looked through the door that they were meant to keep firmly closed, to see how big the audience was. ( Maeve Binchy, 22).
Мазкур ҳолларда результативлик воқеа-ҳодисаларнинг макон позицияси ўзгариши билан боғлиқ маънога эга. Результатив тузилмалар динамик ҳодисаларда ҳам ўз ифодасини топади. Бу каби ҳолларда результативликни акс эттирувчи тил бирлигининг лексик маъносига эътибор қаратилиши керак бўлади. Таъкидлаш жоизки, результатив маъно баъзи ҳолларда эмоционал ифода натижасида юзага келади. Масалан: They preferred to sell whiskey already bottled. (Maeve Binchy, 30);
'Oh I know that, I'm not disputing it, Eddie would have your heart scalded. (Maeve Binchy, 77);
He tapped gently. She came to the door fully dressed. ( Maeve Binchy, 80).
Конструктив грамматика соҳаси вакилларининг таъкидлашича, агарда тузилмалар бир-биридан шаклан фарқ қилса, улар мустақил тузилмалар сифатида баҳоланиши керак. Чунки улар семантик ёки прагматик нуқтаи назардан турли маънони англатиши мумкин ва шунинг учун ҳам алоҳида таҳлил қилинишга мойилдир (А.Goldberg, 1995).
Каузатив тузилмаларга когнитив парадигманинг таъсири каузатив феълларнинг семантик ва стилистик хусусиятларида кўзга ташланади. Чунки get, have, make, cause каузатив феъллари ва Ob+inf, Ob+gerund, Ob+PI, PII, Ob+adj, Ob+prp қолиплари ёрдамида ҳосил бўладиган каузатив конструкциялар англатадиган маънолар когнитив фаолият орқали аниқланади. Аммо конструктив грамматика вакиллари бир неча тузилмаларни шаклан бир хил ҳодиса сифатида таҳлил қилишади (А.Goldberg, 1995). Фикримизча, маълум маънода шаклан бир хил бўлган қурилмалар семантик ёки прагматик жиҳатдан фарқланиши мумкин. Шу нуқтаи назардан, бир каузатив феъл доирасида ҳосил бўладиган ҳар бир конструкция алоҳида таҳлил қилиниши лозим.
Do'stlaringiz bilan baham: |
