Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “молия ва суғурта хизматлари” кафедраси

Download 0,98 Mb. bet 16/106 Sana 28.03.2022 Hajmi 0,98 Mb. #513749

Bog'liq
2 Назарий матреаллар МОЛИЯ кисми

Рағбатлантириш Пул маблағларга эҳтиёжни ҳисобга олган ҳолда молиявий фаолиятга таъсир этувчи омиллар талкин қилинади.

Назорат Урнатилган мақсадларга эришишни солиштириш учун олигна натижаларни баҳолашва меёрларни ишлаб чикилади.

Юқорида келтирилган функциялардан ташқари Америкалик иқтисодчи олим Р.Масгрейв молия тизимини учта функциясини алоҳида асослаб берган, яъни: ресурсларни тақсимлаш (аллокациялаш), даромадларни қайта тақсимлаш, иқтисодиётни барқарорлиги.

Ресурсларни тақсимлаш (аллокациялаш) функцияси давлат томонидан жамият аъзоларига маълум миқдорда фаровонликни тақдим этиш билан боғлиқ бўлади.
Даромадларни қайта тақсимлаш функциясини мақсади катта ижтимоий тенгликка эришиш мол-мулкларни ва даромадларни тақсимлашни туғирлаб тартибга келтиришдан иборатдир. Даромдаларни қайта тақсимлаш иккита асосий қоидага асосланади. Биринчидан, юқори даромадга эга бўлган шахс жамоат фондларига ижтимоий-моддий ёрдамлар бериш ўзининг даромадини ошган ҳиссасига нисбатан маълум хайрия ва бошқа куринишдаги тўловларни амалга оширади. Иккинчидан, кам даромадга эга шахсга умумий молия фондларига қўшган ҳиссасидан юқори миқдорда давлатдан моддий ёрдам оладилар.
Иқтисодиётни барқарорлиги функцияси барқарор ва мутаносиб иқтисодий иқтисодий ўсиш, нарх барқарорлиги, юқори бандликни таъминлашга қаратилган мақсадли иқтисодий сиёсатни ўрнатишда амалга оширилади.
Молия тизимининг элементлари пул маблағларини алоҳида шаллантириш манбалари ва харажатларининг йуналишларини ифодалайди, улар солиқлар, давлат ва божхона божлари, тўловлар, жарима ва пениялар, пуллик санкциялар ҳисобланади.
Молия тизими доирасида фаолият турларига бюджетлаштириш, молиялаштириш, инвестициялаш, солиққа тортиш, суғурталаш (суғурталашни вазифаларига ижтимоий, шахсий, мол-мулк суғуртаси, тадбиркорлик рискларини суғурталаш, жавобгарликни суғурталаш), молиявий-бухгалтерия фаолияти, молиявий аудиторлик текшируви киради.
Молия тизимига кредит тизими бевосита боғлиқдир ва у билан бирга ўзаро чамбарчас боғлиқ холда ҳаракатда бўлади, аммо молия тизимидан фарқли равишда кредит тизими фақат пул маблағларини қайтарилишида фойдаланилади.
Илгарилари ортодоксал ғоялар таъсирида молия мавҳум тарздаги муносабатни ўзи деб баҳоланган. Ҳозирги назария уни атрофлича қараб чиқади, уни кўп элементли деб қарайди, унинг таркибига молия ресурслари ва сиёсатини ҳам киритади. Молия сиёсати деганда уни давлат сиёсати билан чеклаш хато бўлади. Ҳамма молия субъектларининг ўз сиёсати бор. Корхона, нодавлат ташкилоти ва ҳатто хонадонни ҳам ўзига хос молия сиёсати бўлади. Молия тизимини бошқача талқин этилганда бунга асос қилиб пул фондларининг харакатларини ҳам олиш мумкин шу жаҳатдан қаралганда молия тизими молия муносабатларининг қуйидаги соҳаларини ўз ичига олади: давлат бюджети, нобюджет фондлар, давлат кредити, мулкий ва шахсий суғурта фондлари, фонд бозори, турли мулкчилик шаклидаги корхоналар молияси, нодавлат жамоат ташкилотлари молияси.
Барча санаб ўтилган молиявий муносабатларни иккита кичик гуруҳга бўлиш мумкин. Булар – макродаражада кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш эҳтиёжларини таъминловчи умумдавлат молияси ҳамда микродаражада такрор ишлаб чиқариш жараёнини пул маблағлари билан таъминлаш учун қўлланиладиган корхоналар молияси. Ниҳоят хонадон молияси мазкур гуруҳлашни шартли тарзда қуйидаги схема орқали ифодалаш мумкин.

1-схема.

МОЛИЯ ТИЗИМИ

Download 0,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: