Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

2. КОРХОНА ХАРАЖАТЛАРИНИ ТУРКУМЛАШ АСОСЛАРИ 
Харажатлар корхоналарда юритиладиган ҳам молиявий ҳисоб, ҳам 
бошқарув ҳисобининг ўта муҳим объекти ҳисобланади. 
Молиявий ҳисобнинг асосий мақсади бўлиб асосан ички ҳамда ташқи 
фойдаланувчиларга корхона харажатлари тўғрисида пул бирлигидаги умумий 
ахборотларни синтетик ва аналик ҳисобни юритиш ҳамда молиявий ҳисоботни 
тузиш учун етказиб бериш ҳисобланади. 
Бошқарув ҳисобининг асосий мақсади бўлиб эса ички фойдаланувчиларга 
корхона харажатлари тўғрисида турли мақсадларда батафсил ахборотларни 
етказиб бериш ҳисобланади. 
Молиявий ҳисобда унинг мақсадидан келиб чиқиб, корхонанинг барча 
харажатларини асосан иккита белгиси бўйича таснифлаш муҳим аҳамият касб 
этади. Булар: 

Фаолият турларига тегишлилигига кўра; 

Қайси ҳисобот даврига тегишлигига кўра. 
Харажатларнинг юқоридаги белгилари бўйича таснифи кўргазмали тарзда 
1-расмда келтирилган. 
Фаолият турларига тегишлилигига кўра корхоналарнинг барча 
харажатлари асосий фаолиятга доир харажатлар ҳамда асосий бўлмаган 
фаолият турларига доир харажатларга бўлинади. 
Асосий фаолиятга доир харажатлар деганда корхона уставида 
белгиланган асосий фаолият билан боғлиқ харажатлар тушунилади.

---

9 
Асосий бўлмаган фаолиятга доир харажатлар деганда корхонанинг 
асосий фаолиятини ташкил этмайдиган молиявий фаолиятига тегишли бўлган 
харажатлари ва фавқулотдаги зарарлари тушунилади. 
 
1-расм.  Корхона харажатларини молиявий ҳисоб ва ҳисобот 
мақсадларида таснифлаш асослари
«Маҳсулот (иш, хизмат)ларни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари 
таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тўғрисида Низом» ва 21-
сон БҲМС га мувофиқ корхоналарнинг асосий фаолияти билан боғлиқ 
харажатларни, ўз навбатида, қуйидаги иккита гуруҳга ажратилади:

Таннархига киритиладиган харажатлар; 

Таннархга киритилмайдиган харажатлар.