Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Бюджет функциялари 
1. Режалаштириш. 
2. Координация. 
3. Рағбатлантириш. 
4. Назорат
5. Баҳолаш. 
6. Менежерларни ўқитиш ва тарбиялаш. 
Бюджетнинг турлари 
1. Бош бюджет 
2. Алоҳида кўрсаткичлар бюджети. 

---

76 
 
 
 
 
МАЪРУЗА ТЕХНОЛОГИЯСИ 
Ўқув соати: 2 соат 
Талабалар сони:  60 та 
Ўқув машғулот шакли: Ахборотли маъруза 
Маъруза режаси: 
1. Бош бюджет, унинг таркиби ва тузилиш кетма-кетлиги 
2. Алоҳида кўрсаткичлар бўйича бюджетларни тузиш
Ўқув машғулотининг мақсади: талабаларга бош бюджет,унингтаркиби 
ҳамда алоҳида кўрсаткичлар бўйича бюджетларни тузиш тартиблари 
тўғрисида тушунчалар бериш. 
Педагогик вазифалар: 
бош бюджет,унингтаркиби ҳамда 
алоҳида 
кўрсаткичлар 
бўйича 
бюджетларни тузиш тартибларини 
очиб бериш. 
 
Ўқув фаолияти натижалари: 
Талабалар 
бош 
бюджет,унингтаркиби 
ҳамда 
алоҳида 
кўрсаткичлар 
бўйича 
бюджетларни тузиш тартибларини 
билиб оладилар. 
 
Ўқитиш воситалари: видеопроектор, доска. 
Ўқитиш усуллари: Тушунтириш, ақлий ҳужум. 
Ўқитиш шакллари: Коллектив иш
Ўқитиш шароити: Техник воситалар билан таъминланган аудитория.
Мониторинг ва баҳолаш: Оғзаки, тест савол-жавоблари. 
 
 
 
 
 
 
 
1. БОШ БЮДЖЕТ, УНИНГ ТАРКИБИ ВА ТУЗИЛИШ КЕТМА-
КЕТЛИГИ 
 
9-маъруза 
 
БОШ БЮДЖЕТ ВА АЛОҲИДА КЎРСАТКИЧЛАР 
БЎЙИЧА БЮДЖЕТЛАРНИ ТУЗИШ
 

---

77 
Бош бюджет – бу корхонанинг барча бўлимлари фаолиятини ўзида 
мужассамлаштирувчи режадир. Бош бюджет иккита асосий бюджетдан иборат 
бўлади. 
(1) 
Тезкор оператив бюджет; 
(2) 
Молиявий бюджет. 
Тезкор оператив бюджет. Бу бюджет, бошқачасига жорий, даврий 
бюджет ҳам деб аталади. Оператив бюджет корхонанинг бўлимлари томонидан 
келгуси йилда бажарилиши режалаштирилаѐтган операцияларни кўрсатади. 
Уни тузиш жараѐнида корхонанинг ҳар бир бўлинмасининг ишлаб чикариш ва 
сотиш бўйича чамаланаѐтган (прогнозлаштирилаѐтган) ҳажми улар томонидан 
олинадиган даромадлар ва қилинадиган сарфлар сифатида соний баҳоланади. 
Оператив бюджет ўз ичига фойда ва зарарлар тўғрисида чамаланган 
(прогнозлаштирилган) ҳисоботни олади. Ушбу бюджет, ўз навбатида, қуйидаги 
бюджетларни олади: 
*сотиш бюджети (даромадлар бюджети) 
*ишлаб чикариш бюджети (ишлаб чикариш харажатларининг барча 
асосий элементлари бўйича деталли алоҳида бюджетлар билан биргаликда) 
*ТМЗлар бюджети; 
*Тижорат харажатлари бюджети; 
*Бошкарув харажатлари бюджети. 
Молиявий бюджет. Ушбу бюджет келгусида корхона молиявий 
ресурсларини ташкил топтиришни акс эттирувчи режадир. У ўз ичига куйидаги 
бюджетларни олади: 
*капитал инвестициялар бюджети; 
*пул маблағлари бюджети; 
*молиявий натижалар бюджети; 
*бухгалтерия баланси бюджети. 
Шундай қилиб, умумий бюджет ҳамда уни тузиш кетма-кетлиги
кўргазмали тарзда куйидагича ифодалаш мумкин: