Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

 
8-mavzu. Bozor xo’jaligida ish haqi tizimi
 
Ish haqi. Yollanma xodim daromadi. Ish beruvchi. Ish haqi hajmi. Ish 
haqining mohiyati. Mehnat birligining bozor bahosi. Ish haqining turlari. Real 
ish haqi. Nominal ish haqi. O’rtacha ish haqi. Ish haqining funksiyalari. Ish 
haqining elementlari. Ish haqini tashkil etish tamoyillari. Takror ishlab 
chiqarish funksiyasi. Rag’batlantirish funksiyasi. O’lchov-taqsimlash funksiyasi. 
Joylashtirish funksiyasi. Aholini to’lovga qobiliyatini shakllantirish funksiyasi. 
Ish haqini tashkil etish tamoyillari. Ishlab chiqarish. Mehnat samaradorligi. Real 
ish haqining ortishi. Mehnat unumdorligi. O’rtacha ish haqi. Xodimning mehnat 
hissasi. Ish haqini tabaqalashtirish. Teng mehnatga teng haq to’lash. Mehnatga 
haq to’lash. Davlat tomonidan tartibga solish. Mehnat bozorini hisobga olish. 
Mehnatga haq to’lash shakllari. Tizimlarning oddiyligi. Tarif tizimining 
mohiyati va elementlari. Mehnatni normalash. Tarif setkasi. Tarif stavkasi. 
Tarif 
malaka 
ma’lumotnomalari. 
Tarif 
koeffisentlari. 
O’zbekiston 
Respublikasida yagona tarif stavkasining amal qilishi. Yagona tarif setkasining 
razryadlari. Yagona tarif stavkasining ustunligi. Ish haqi turlarini tavsiflash.
Mehnatni normalash. Mehnatga haq to’lashning oddiy tizimi. Mehnatga haq 
to’lashning jamoa (brigada) ishbay tizimi. Rag’batlantiruvchi tizim. Oylik tarif 
stavkasi. Mehnatga haq to’lashning akkord usuli. Ishlab chiqarish normasi. 
O’zbekistonda ish haqi va aholi daromadlarini oshirib borish borasidagi davlat 
siyosati. 
 
 
9-mavzu. Mehnat unumdorligini oshirish omillari va 
imkoniyatlari 
“Mehnat unumdorligi” tushunchasi. “Mehnat samaradorligi” 
tushunchasi. Mehnat unumdorligini oshirishning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati. 
Iqtisodiy samaradorlik. Mehnat faoliyatining maqsadi. Mehnat unumdorligini 
aniqlash usullari. Mehnat unumdorligini o’zgarishining omillari va shart-
sharoitlari. Mehnat unumdorligi darajasi. Tashkiliy omillar. Ishlab chiqarishni 
tashkil etishni yaxshilash. Ijtimoiy iqtisodiy omillar. Moddiy va ma’naviy 
manfaatdorlik. Xodimlarning malaka darajasi. Kasbiy tayyorgarlik sifati. 
Mehnatga munosabat. Mehnat munosabati. Mehnat jamoalari. O’z-o’zini 

---

48 
boshqarishning rivojlanishi. Mehnat unumdorligini oshirish rezervlari: mohiyati 
va sinflashuvi. Asosiy ishchilar. Yordamchi ishchilar. Zahiralardan foydalanish. 
Korxona ichidagi zahiralar. Tarmoq ichidagi zahiralar.