Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

2-mavzu. Mehnat faoliyatini tashkil etish
«Mehnat faoliyati» tushunchasi. Mehnat faoliyatining mazmuni. 
Insonning iqtisodiy hayotdagi roli. Insonning mehnat sohasidagi faolligi. 
Mehnat faoliyatini tashkil etish asoslari. Mehnatni tashkil etish va uning mehnat 
faoliyatidagi roli. “Tashkil etish” tushunchasi. Tashkil etish nazariyasi. Mehnat 
taqsimoti va uning turlari. Umumiy, xususiy va qisman mehnat taqsimoti. 
Mehnat kooperasiyasi. Mehnat kooperasiyasining turlari. Ish o’rinlari, ularni 
tashkil etish, rejalashtirish va xizmat ko’rsatish. Ish o’rinlarining turlari. Ishlab 
chiqarishda xizmat ko’rsatish funksiyalari. Mehnat intizomi va uni 
rag’batlantirish. Mehnat sharoitlari va unga baho berish. Mehnatni tashkil 
etishda mehnat normalarining ahamiyati. Mehnat normalari. Mehnatni 
normalashni takomillashtirish. Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi mamlakatlarida 
va O’zbekistonda mehnatni tashkil etish nazariyalarining rivojlanishi va o’ziga 
xos xususiyatlari. 
 
3-mavzu. Mehnat resurslarining shakllanishi va 
ulardan foydalanish  
«Mehnat resurslari» haqida tushuncha. Ishchi kuchi, ishchi kuchi sifati. 
Mehnat resurslari ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya sifatida. Mehnat resurslarining 

---

45 
tarkibi, soni. Mehnat resurslarining dinamikasi. O’zbekistonda mehnat 
resurslarining shakllanishi va unga demografik omillarning ta’siri. 
Mehnat resurslarining shakllanishi. Mehnat resurslarini takror ishlab 
chiqarish. Iqtisodiy faol aholi, iqtisodiy nofaol aholi. Demografik omillar. 
Mehnat resurslaridan foydalanish. Mehnat resurslarining taqsimlanishi. Mehnat 
resurslaridan iqtisodiyot tarmoqlarida foydalanish samaradorligi. O’zbekistonda 
mehnat resurslarining sifat ko’rsatkichlari tasnifi. Mehnat resurslari balansini 
tuzish hamda ishga joylashishga muhtoj shaxslarni aniqlash uslubiyoti. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Ishga joylashtirishga 
muhtoj mehnat bilan band bo’lmagan aholini hisobga olish metodikasini 
takomillashtirish to’g’risida”gi 2007 yil 24 apreldagi №106 qarori. Ishga 
joylashtirishga muhtoj mehnat bilan band bo’lmagan aholi (ishsizlar) qatlamini 
aniqlash. 
Mehnat resurslari balansi. Mehnat resurslarining hisobot balansini tuzish 
uslubiyati. Mehnat resurslarining prognoz balansini tuzish usuli. Mehnatning 
samaradorlik ko’rsatkichlari. Mehnat resurslari shakllanishining mintaqaviy 
xususiyatlari. Ijtimoiy-iqtisodiy omillar. Iqtisodiy konyuktura. Ishlab chiqarish 
va ijtimoiy infratuzilma. Mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi. 
Mehnat huquqi.