29
4
Кўрилган зарар суммасига
9430
9210
Ҳисоб-китоб
Инвентаризацияда камомад аниқланганда
1.
Бошланғич қийматига
9210
0112-
0199
Инвентаризация
далолатномаси
2.
Йескириш суммасига
0212-
0290
9210
Инвентаризация
далолатномаси
3.
Кўрилган зарар суммасига
5910
9210
Инвентаризация
далолатномаси
4.
Зарар моддий жавобгар шахснинг
бўйнига қўйилганда
4730
5910
Инвентаризация
далолатномаси,
қарор
5.
Зарар корхона ҳисобидан қопланганда
9430
9210
Инвентаризация
далолатномаси,
қарор
―Қишлоқхўжаликкимѐ‖ ҲОАЖда 2012 йилда 70266259 сўмга қуйидаги
асосий воситалар чиқим қилинган. Култиватор К44-4Б 3800000 сўмга, Паг.
Экскватор 2954174 сўмга, Ўғит сепиш механезми НПУ - 0,5 1685080 сўмга,
Ўғит сепиш механезми НПУ - 0,5 1685080 сўмга, ТТЗ 80-10 25049951 сўмга,
ТТЗ 80-10 18171870 сўмга, К-701 автопагрузчик 11081881сўмга, ЮМЗ – 6
5838223сўмга ва буларга қуйидагича бухгалтерия ѐзувлари
берилган
(-
илова).
Дебет: 9210 «Асосий воситаларнинг чиқиб кетиши «
Кредит: 0130 «Машиналар ва ускуналар»
Сумма: 70 266 259
Мос равишда уларнинг эскириш суммасининг чиқим қилиншига
қуйидагича бухгалтерия ѐзуви берилган
(-илова).
:
Дебет: 0230» Машина ва ускуналарнинг эскириши «
Кредит: 9210 «Асосий воситаларнинг чиқиб кетиши»
Сумма: 19 565 615
Шунингдек, ушбу маълумотларни корхонанинг Бош китобида ҳам
кўришимиз мумкин
(-илова).
30
2.2. “Қишлоқхўжаликкимѐ” ҲОАЖ Хатирчи тумани
филиалида асосий воситаларнинг эскиришининг ҳисоби
Маълумки, асосий воситаларни ишлаб чиқариш жараѐнида узоқ
муддат мобайнида ишлатилиши, уларни ана шу муддат мобайнида табиий
кучлар
таъсири остида жисмоний, илмий-техник тараққиѐт натижасида эса
маънавий эскиришига олиб келади. Шу нуқтаи назардан,
бухгалтерия
тамойилларига мувофиқ асосий воситаларнинг қиймати уларни ана шу
тахмин қилинаѐтган ишлатиш муддати мобайнида, улар фойда келтирадиган
ҳисобот даври давомида тенг равишда тақсимланиши (ҳисобдан
чиқарилиши) керак. Бу жараѐн эскириш деб аталади.
Асосий воситаларга эскириш ҳисоблашнинг асосий вазифаси узоқ
муддатда фойдаланадиган моддий активлар қийматини тахмин қилинаѐтган
хизмат муддати давомида қўлланиладиган тизимли ва рационал ѐзувлар
асосида тақсимлашдир. Барча узоқ фойдаланиладиган активлар (ердан
ташқари) чекланган ишлатиш (хизмат) муддатига эга бўлиб,
уларнинг
қиймати барча ишлатилиш муддати йиллари давомида ҳаражатларга
тақсимланиши керак. Активларнинг хизмат муддатини чекланганлигининг
асосий сабаблари уларнинг жисмоний ва маънавий эскиришидир. Асосий
воситалар кўпинча
жисмоний эскиришга улгурмасдан, маънавий эскириб
қолади. Бухгалтерлар одатда жисмоний ва маънавий эскириш ўртасида
фарқни ажратмайдилар, чунки уларни асосий
воситаларнинг фойдаланиш
муддати қизиқтиради.
Асосий воситаларнинг эскириш миқдорини ҳисоблашга бир қатор
омиллар таъсир кўрсатади.Булар асосий воситаларнинг:
бошланғич қиймати;
қолдиқ қиймати (тугатиш қиймати);
ескириш ҳисобланадиган қиймати;
тахмин қилинаѐтган фойдаланиш муддати.
31
Асосий воситаларга эскиришни ҳисоблаш турли усуллар ѐрдамида
амалга оширилиши мумкин.Солиқ Кодексида асосий воситаларга эскириш
ҳисоблашнинг бир маромлиҳисобдан чиқариш усули тавсия қилинган
бўлсада амалиѐтда унинг бошқа усулларини ҳам қўллаш мумкин.Халқаро
амалиѐтда асосий воситаларга эскириш ҳисоблашнинг қуйидаги усуллари
қўлланилади:
амортизацияни бир маромли (тўғри чизиқли) ҳисоблаш;
бажарилган ишлар ҳажмига мутаносиб
равишда амортизацияни
ҳисоблаш (ишлаб чиқариш усули);
икки баравар амортизация меъѐри билан қолдиқни камайтириш усули;
йиллар суммаси усули (кумулятив усул).
Do'stlaringiz bilan baham: