Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР 
Асосий воситалар ҳисоби назарияси ва амалиятини ўрганиш бизга 
қуйидаги хулосаларни қилишга ҳамда таклифларни беришга имкон берди. 
1.Республикамизнинг келажакдаги равнақини иқтисодиѐтнинг барча 
реал секторлари моддий-техника базасини тубдан яхшиламасдан таъминлаб 
бўлмайди. 
Айнан 
шу 
мақсадда 
мамлакатимизда 
иқтисодиѐтни
модернизациялаш, ишлаб чиқариш қувватларини янгилаш, илғор техника ва 
технологияларни харид қилиш энг усутувор вазифалар сифатида 
белгиланган. Ушбу устувор вазифалар ҳар бир корхонада асосий фондларга 
катта эътибор қаратишни, мос равишда улар ҳисобини яхши йўлга қўйишни 
тақозо этади. 
2. Республикамизда мустақиллик йилларида асосий воситалар 
ҳисобининг янги мазмундаги меъѐрий-ҳуқуқий асослари яратилди. Ушбу 
асослар, чунончи, ўз аксини ―Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида‖ги Ўзбекистон 
Республикаси Қонунида, 5-сон БҲМС «Асосий воситалар», 6-сон БҲМС 
«Ижара ҳисоби», 21-согн БҲМС « Хўжалик юритувчи субъектлар молиявий 
хўжалик фаолияти бухгалтерия ҳисоби счѐтлар режаси ва уни қўллаш бўйича 
йўриқнома» «Асосий воситаларни ҳар йилнинг 1 январь ҳолатига қайта 
баҳолаш тўғрисида Низом», «Асосий воситаларни балансдан чиқариш 
тўғрисида йўриқнома» ва бошқа меъѐрий ҳужжатларда топган. Ушбу 
меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатларга тўлиқ амал қилиш ҳар бир корхонада асосий 
вситалар ҳисобини тўғри юритилишининг энг муҳим гаровидир. 
3. Изланишлар ―Қишлоқхўжаликкимѐ‖ ҲОАЖ Хатирчи тумани 
филиалида асосий воситалар ҳисобини асосан амалдаги меъѐрий ҳужжатлар 
асосида олиб борилаѐтганлигини кўрсатди. Чунончи, корхонада 5-сон БҲМС, 
6-сон БҲМС, 21-сон БҲМС жорий этилган. Ушбу корхонада асосий 
воситалар эскириши асосан тўғри чизиқли усулда амалга оширилмоқда. 
Корхонада асосий воситалар ҳар йилнинг 1 январь ҳолатига қайта 
баҳоланган. 

---

42 
4. Изланишлар асосий воситалар ҳисобини юритишда корхоналарда 
хали айрим камчиликларга йўл қўйилаѐтганлигини кўрсатмоқда. Чунончи, 
―Қишлоқхўжаликкимѐ‖ ҲОАЖ Хатирчи тумани филиалида асосий воситалар 
ҳисобини ташкил этишда қуйидаги камчиликлар мавжуд: 
 асосий воситалар харакатига доир бошланғич ҳужжатлар асосан қўлда 
тузилмоқда; 
 айрим бошланғич ҳужжатларда турли реквизитлар тўлиғича 
тўлдирилмаган; 
 айрим 
ҳужжатларнинг 
расмийлаштириш 
қисмида 
масъул 
ходимларнинг имзолари тўлиқ қўйилмаган, корхона раҳбари 
томонидан тасдиқланмаган, муҳр қўйилмаган ҳужжатлар ҳам мавжуд.
5.Юқоридагилардан келиб чиқган ҳолда қуйидаги таклифлар ишлаб 
чиқилди: 
 Ҳисоб сиѐсатига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш, яъни айнан 
асосий воситаларга доир бухгалтерия ѐзувларини 21-сон БХМСга мувофиқ 
киритиш. 
 Биринчи навбатда ҳисоб сиѐсатини жорий қилиш: 
 бирламчи ҳужжатларнинг тўлиқлигини ва тўғри юритилишини 
таъминлаш; 
 Бирламчи ҳужжатларни тўғри ва ўз вақтида расмийлаштириш; 
 Ҳисоб регистрларини ҳисоб сиѐсатига мос узликсиз ҳисоб тизимида 
юритиш; 
 Ҳисоботларни бирламчи ҳужжатларга мослигини таъминлаш ва 
тўғри тузиш; 
 Ҳисоботларни ўз вақтида солиқ органларига топшириш; 
 Дебиторлик ва кредиторлик қарзларини ўз вақтида ундириш ва 
тўлаш.

---

43