Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

А. Саёҳат қилиш мақсади бўйича: 
· туристик-соғломлаштириш йўналишлари (фаол ҳаракат 
билан, чўмилиш, тоғ чанғиси); 
· экскурсия-билиш; 
· спорт (турли спорт турлари билан шуғулланиш); 
· ўргатувчи (тилни, алоҳида спорт турларини, ҳунарларни 
ўрганиш); 
· томоша-кўнгил очиш (театр, кино, карнавал, ярмаркалар, 
фестивалларга бориш); 
· қизиқишлар бўйича турлар (ов, балиқ ови, мева ва 
қўзиқорин териш, бадиий ва мусиқий ижод); 
· этник ва маиший турлар, яъни, миллий маданият ва 
ноанъанавий турмуш тарзини ўрганиш; 
· тўй саёҳатлари; 
· иш ва конгресс турлар; 
· ишлаб чиқариш ва таништириш дастурлари ва ҳ.к. 
 Б. Ҳаракатланиш усули бўйича: 
· стационар турлар; 
· йўналишли турлар; 
· хич-хайкинг (автостоп билан саёҳат қилиш); 
· велотурлар ва бошқалар. 
В. Саёҳат қатнашчилари таркиби бўйича: 
· гуруҳли турлар; 
· индивидуал турлар; 
· оилавий туризм: болалар ва ўсмирлар туризми, ёшлар 
туризми; 
· "Учинчи", "тўртинчи" ёшдаги одамлар туризми; 
· ВИП-турлар ва бошқалар. 
Қайд этиб ўтиш лозимки, дастурларнинг бу рўйхатини тугади 
деб ҳисоблаш керак эмас. Туризмнинг айнан дастурий йўналиши 

---

58 
аҳамиятли даражада таркиби бўйича ўзгарувчан ва мода, 
қизиқишлар, эскириш ва қизиқишнинг йўқолиши каби олдиндан 
айтиб бўлмайдиган йўналишларга боғлиқ. Шунинг учун вақт 
ўтиши билан янги дастурлар турлари пайдо бўлади, аввалгилари
эса йўқолади. Менежерлар вазифаси - талаб ва эҳтиёжларни 
кузатиб бориш ва бўлаётган ўзгаришларга ўз вақтида таъсир 
жавобини қайтаришдан иборат. 
Дастурий хизмат кўрсатиш муаммолари, туризмда янги 
йўналиш ва турларнинг юзага келиши халқаро даражада муҳокама 
қилинади ва БТТ хизмат кўрсатиш шакллари ва дастурлари 
такомиллашиши муаммосини долзарб деб тан олади. 1998 йил 
Лиссабонда ХХI аср туризмининг асосий тенденсиялари таҳлилига 
бағишланган халқаро конференция ўтказилган. Конференцияда 
дунёнинг 80 мамлакати вакиллари, шу жумладан, 55 туризм 
вазирликлари қатнашдилар. Бу мазкур масалага бутун дунё туризм 
мутахассисларининг жиддий эътиборини билдиради. 
Конференсиянинг мақсадларидан бири туризм бозорининг 
яқин ўн йилликда тез суръатларда ривожланиши мумкин бўлган 
сегментларнини аниқлашдан иборат эди. Шундай сегментларга 
экотуризм, круизлар, сувда актив дам олиш, қутбга яқин жойларга, 
чўлларга, тропик ўрмонларга саёҳат қилишни мисол қилиб 
келтирса бўлади. «Туризм - 2020 йилга назар» изланиши 
натижалари эълон қилинди, турмаҳсулот нисбатан тез суръатда 
ривожланадиган бозорнинг беш сегменти аниқланди: саргузашт, 
экологик, маданий туризм, круизлар ва тематик паркларга саёҳат 
қилиш.