Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Семинарлар
Курс иши
I бўлим. Стандартлаштириш асослари
11		Кириш. Стандартлаштиришнинг моҳияти ва халқ хўжалигидаги аҳамияти.	1	1
		Стандартлаштиришнинг давлат тизими. Стандартлаштириш ва маҳсулот сифати.	1	1
II бўлим Жоизлик ва ўтказишлар.
	Машиналарни тайёрлашда ва таъмирлашда ўзаро алмашинувчанликнинг асосий принциплари.		2	2
	Жоизликлар ва ўтказишлар тўғрисида асосий тушунчалар.		2	2
	Сиртларнинг ғадир-будирлиги ва тўлқинсимонлиги.		4	1	3
	Силлиқ цилиндрик бирикмаларга жоизлик ва ўтказишлар тизими.		3	1	2
	Радиал тебраниш подшипникларининг жоизлиги ва ўтказишлари.		3	1	2
	Конус бирикмаси деталларининг ўлчамлари ва жоизлиги.		2	1	1
	Шпонкали, шлицали ва резбали бирикмаларнинг жоизлиги ҳамда ўтказишлари		4	1	3
III бўлим. Ўлчаш усуллари ва асбоби стандартлари
	Асосий метрологик тушунчалар ва таърифлар. Ўлчаш ва назорат қилиш воситалари.		2	2
	Чизиқли ўлчамларни ўлчаш воситалари		10	2	8
	Калибрлар.		2	1	1
	Машина деталларининг шакли, сиртлари,ўқларининг ўзаро жойлашиши ва уларни ўлчаш		4	2	2
	I, II, III бўлим бўйича назорат иши
	Жами		40	18	22				19

Фаннинг мазмуни
I бўлим.
1-Мавзу. Стандартлаштиришнинг моҳияти ва халқ хўжалигидаги аҳамияти.
Ўзаро алмашув, стандартлаштириш, стандарт ва техник шартлар тушунчаси. Фаннинг мақсади ва вазифалари. Стандартлаштиришнинг асосий йЎналишлари. Системалаштириш, классификация, унификация, агрегатлаштириш, типлаштириш. Параметрик қаторлар.
Стандартлаштириш категориялари: ЦСО, ГОСТ, РСТ, ОСТ.
2-Мавзу. Стандартлаштиришнинг давлат тизими. Стандартлаштириш ва маҳсулот сифати.
Стандартлаштириш системасининг органлари, уларнинг вазифаси, ҳуқуқлари ва бурчлари. Ишлаб чиқарилган маҳсулот сифатига жавобгарлик. Стандарт бўйича ДАВЛАТ НАЗОРАТИ. Стандартлаштиришни режалаштириш ва қўллашни ташкил этиш. Республика стандартлаштириш системасининг вазифаси ва органлари. Бирлашмалар ва корхоналар қошидаги стандартлаштириш хизмати структураси, уни ташкил этиш.
3-Мавзу. Автомобил транспортида стандартлаштиришнинг
асосий йўналишлари
Ҳаракатланувчи таркибни стандартлаштирилиши. Автотранспортда техник эксплуатация ахоли саломатлигини химоя қилиш, хавфсизлиги, табиатни ва ҳаракат хавфсизлигини стандартлаштириш. Меъёрий техник ҳужжатлар. Стандартлаштиришни информация билан таъминлаш ишлари.
4-Мавзу. Стандартлаштириш ва маҳсулот сифати. Автомобиль транспортида сифатни бошқариш мажмуи. Стандартлаштиришга кўра иқтисодий эффективлик
Маҳсулот сифати тушунчаси, асосий кўрсаткичлари. Сифатга бўлган талаб, сифатни бошқариш системаси. Маҳсулот сифатини оширишда стандартлашнинг роли. Ҳалқаро стандартлар.
Ташиш жараёнида техник эксплуатация ва таъмирлашда сифатни бошқариш системаси. Автотранспортда сифат кўрсатгичлари ва уларни назорат қилиш. Автотранспортда сифатни ошириш учун материал ва моддий томондан бажариладиган ишлар.
Стандартлаштиришни иқтисодий эффективлик томонлари, иқтисод қилиш манбаи. Стандартларни иқтисодий эффективлигини аниқлаш, ташкил этиш. Стандартлаштиришни ривожлантиришнинг асосий йўналишлари.
II бўлим. Жоизлик ва ўтказишлар
5-Мавзу. Машиналарни тайёрлашда ва таъмирлашда ўзаро алмашинувчанликнинг умумий асослари
Машинасозликда ўзаро алмашиниш. Тўла ўзаро алмашиниш. Чала ўзаро алмашиниш.Ўзаро алмашинишнинг замонавий талаблари.
6-Мавзу. Жоизликлар ва ўтказишлар тўғрисида асосий тушунчалар.
Камровчи ва қамралувчи юзалар ва уларни белгилаш. Жоизлик майдони, тешик ва валнинг жоизлик майдонинг схемасини тасвирлаш. Ўтказишлар ва уларнинг турлари. Тирқиш ва тарангликни аниқлаш. Ҳисоблаш формулалари. Ўтказишларни танлаш.
Ўлчамлаларни гуруҳ ва интервалга бўлиниши. жоизлик бирлиги. Жоизлик бирлиги бўйича жоизлик ўлчамлари, жоизлик майдонларини жойлашуви, тешик ва вал системасини қўлланилиши. 1:500 мм гача бўлган ўлчамлар диапозонлари учун тешик ва вал системасида тақдим эилган ўтказишлар.
7-Мавзу. Сиртларнинг ғадир-будирлиги ва тўлқинсимонлиги.

Юза ғадир-будирлиги. База чизиғи. База узунлиги. Профилнинг ўрта чизиғи. Ғадир-будирликни юза сифатига таъсири. Ғадир-будирликни аниқлаш, нормаллаш параметрлари. Ғадир-будирлик класслари ва стандартлар асосида чизмаларда белгиланиши.

1-Амалий иш:
Ғадир-будирлик класслари ва стандартлар асосида чизмаларда белгилаш усуллари.
8-Мавзу Силлиқ цилиндрик бирикмаларга жоизлик ва ўтказишлар тизими.
Юзаларнинг ўзаро жойлашуви. Геометрик шаклдан четга чиқишлар уларнинг турлари, доиравий ҳолатдан четга чиқишлар уларнинг хосил бўлиш сабаби , четга чиқишни баҳолаш формуласи.Шаклдан четга чиқиш ва асосий ўлчам орасидаги боғлиқлик ва уларнинг чизмаларда белгиланиши.
2-Амалий иш:
Шаклдан четга чиқиш ва асосий ўлчам орасидаги боғлиқлик ва уларнинг чизмаларда белгилаш усуллари
9-Мавзу Радиал тебраниш подшипникларининг жоизлиги ва ўтказишлари.
Радиал подшипниклари, қўлланиши ва жоизликлар системаси. Радиал подшипниклари, қўлланиши ва иш шароити. Радиал подшипниклари учун жоизликлар системаси. Радиал подшипниклари аниқлик ва класслари. Радиал подшипниклари юкланиши. Юкланишига қараб подшипникларни ўрнатиш. Йиғма тизимларда подшипниклар ўтказиш белгилари.