Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ренессанс таълим университети педагогика назарияси ва тарихи

Абу Наср Форобий биринчи бўлиб таълим ва тарбияга таъриф берган олимдир.
Таълим сўз ва ўрганиш билан амалга оширилади. Тарбия эса, амалиёт, иш-тажриба билан, яъни шу йўл орқали амалга оширилади дейди. Форобийнинг фикрича, ҳар бир шахс муносиб одам бўлиши учун унга таълим ва тарбия зарурдир. У бола таълим орқали назарий камолотга эришса, тарбия орқали кишилар билан мулоқотни, ахлоқий қадр-қимматни ва амалий фаолиятни ўрганади.
Форобий болаларнинг феъл-атворига қараб тарбия жараёнида „қаттиқ“ ёки „юмшоқ“ усуллардан фойдаланиш керак, деб ҳисоблайди:
1.Тарбияланувчилар ўқиш-ўрганишга мойил бўлса, таълим-тарбия жараёнида юмшоқ усулдан фойдаланиш;
2.Тарбияланувчилар ўзбошимча, итоасиз бўлса, қаттиқ усулдан фойдаланиш лозим, деган фикрни билдиради.
. Юсуф Хос Ҳожиб тарбияни жуда мураккаб жараён деб тушунади.
У тарбия кишини эзгуликка ўргатмоғи керак деган фикрни билдириб, эзгунинг ҳар бир иши чиройли, ҳар бир қадами гўзал бўлиши керак. Эзгулик асло қаримайди.
Тарбия белдан мадорни, тандан қувватни, кўздан нурни, дилдан оромни талаб қилади, деган фикрни билдиради.
ўзгариб борди.
Кайковус - бола тарбиясида талабчанлик билан меҳрибонликни бирга олиб боришни таъкидлайди: „Ёш бола илм билан адабни таёқ билан ўрганур, ўз иҳтиёри билан ўрганмас. Аммо фарзанд беадаб бўлса ва сенинг ул сабабдан қаҳринг келса, ўз қўлинг билан урмагил, муаллимларнинг таёғи билан қўрқитгил. Болаларга муаллимлар адаб берсинлар, токи сендан фарзандингнинг кўнглида гина қолмасин“.
. Абу Али ибн Сино бола тарбияси ҳақида фикр билдирар экан, бола тарбиясини унга исм қўйишдан бошлашни лозим деб топади. „Болага муносиб исм танлаш ота-онанинг дастлабки олийжаноб вазифаси, бола тарбияси билан аввало ота-она шуғулланиши керак“, дейди.
Абдураҳмон Жомий- тарбия ҳақида фикр юритар экан, ҳар бир жонзотни ҳам парвариш этса, ундан яхши натижа чиқишини, шу жиҳатдан инсонни ҳам яхши тарбия этса, у баркамол бўлишини алоҳида таъкидлайди.

ўзгариб борди.
Алишер Навоий бола тарбияси билан оила ҳамда мактабда шуғулланиш, шунингдек, бола тарбиясини олиб бориш жараёнида намуна услубидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ эканлигига алоҳида урғу беради. Тарбия ва таълим ишлари ўқитувчи ҳамда ота-оналар томонидан олиб борилиши лозим. Аллома маълум фан асослари ёки муайян касб-ҳунар сирларини ўрганишга лаёқатли, истеъдодли болаларни тарбиялашга алоҳида аҳамият бериш жамият учун катта фойда келтиради, қобилиясизни тарбиялашга уриниш бефойдадир, деган хулосага келади ва бу ўринда қуйидагиларни баён этади:
„Қобилиятлини тарбия қилмаслик зулмдир, қобилиясизга тарбия —хайф. Қобилиятлини тарбия қилмаслик билан уни нобуд қилма“, деган фикрни билдиради.
Ибн Сино ижодиётида ҳам бу ғоя алоҳида ўрин тутади. «Кимга қандай панду насихат қилсанг, унга аввало ўзинг амал қил»,— дейди аллома. Шарқ мутафакирлари, педагог олимлари баркамол инсонни етиштириш учун тарбия нақадар зарурлигини, унинг моҳияти ва мазмунини асослаб берганлар
Маҳмуд Қошғарийнинг «Девону луғотит турк», Юсуф Хос Ҳожибнинг «Қутадғу билиг»,
Ахмад Югнакийнинг «Ҳибатул-ҳақойиқ», Абу Райҳон Берунийнинг ҳикматлари, Ибн Синонинг «Тадбир-ал манозил, Алишер Навоийнинг
«Маҳбубул-қулуб», Хусайн Воиз Кошифийнинг «Ахлоқи мухсиний» ва бошқа асарларида фарзанд ота-онанинг бахти, унинг тўғри тарбияланиши эса ҳамманинг бахти деган .