Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

 
Расмус Раск 
 
Ф.Бопп билан деярли бир вақтда, аммо унга мутлақо боғлиқ бўлмаган 
ҳолда Ҳинд-Европа тилларининг қиёсий-тарихий тадқиқи билан даниялик 
буюк тилшунос проф. Расмус Христиан Раск (1787 – 1832) ҳам шуғулланди. 
Р.Раск 1811 йилда «Исланд тили бўйича қўлланма» номли биринчи 
ишини эълон қилди. Ушбу тадқиқотидаёқ Ф.Боппдан ҳам олдин грамматик 
кўрсаткичларни, айниқса, қўшимчаларни қиёслашнинг муҳимлигини айтиб 
ўтди. Айни вақтда у, Ф. Бопп ғояларини тўлдирган ҳолда, лексик қиёслашга 
ҳам катта аҳамият берди ва бу жараёнда даставвал энг зарурий тушунчалар, 
ҳодисалар ва предметлар билан боғланган лексиканинг ҳисобга олинишини 
тўғри таъкидлади. 
1818 йилда Р.Раскнинг «Қадимги шимол тили соҳасидаги тадқиқот ёки 
исланд тилининг келиб чиқиши» номли асосий асари эълон қилинди. У 
тадқиқотда герман, литва, славян, лотин ва грек тилларининг қариндошлиги-
ни исботлаб берди. 

---

75 
Ушбу асарнинг 2-қисми «Фракий тили ҳақида» номи билан 1822 йилда 
нашрдан чиқди. Ишда исланд тилининг ўрнини белгилаган ҳолда унинг гот 
тиллари гуруҳига ва фракий (грек ва лотин) тилларига бўлган муносабатини 
ўрганди. 
Р.Раск асарларида сўзларнинг ўз маъноларини ўзгартириши мумкинлиги-
га эътибор беради. Шунингдек, туб ва ўзлашган сўзларнинг ўзига хос ху-
сусиятларини қайд этади, лисоний ҳодисаларни тадқиқ қилишда сўзни му-
каммал морфологик таҳлил қилиш лозимлигини тавсия қилади. 
У болтиқ тиллари славян тиллари билан маълум боғлиқликка эга бўлса-
да, аммо айни тиллар Ҳинд-Европа тилларининг мустақил шаҳобчаси, тар-
моғи ҳисобланади, деган ҳаққоний фикрни биринчи бўлиб илгари суради. 
Р.Раск, Ф.Боппдан фарқли, Ҳинд-Европа тилларини бошқа тил оилалари 
(масалан, кавказ-яфетик тиллари ва Индонезия тиллари) билан 
қориштирмайди. Шунингдек, у ўз тадқиқотларида санскрит тилига мурожаат 
қилмайди. 
Хуллас, Р.Раск тилшунослик тарихида қиёсий-тарихий методнинг ва гер-
манистика фанининг асосчиларидан бири сифатида фахрли ўринни эгал-
лайди.