Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги



Download 4,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet164/247
Sana14.07.2022
Hajmi4,75 Mb.
#796806
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   247
Bog'liq
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLA1 (1)

Adabiyotlar: 
1. Abdurahimova D. Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalalarni ahloqiy
tarbiyalashda xalq ertaklaridan foydalanish: Ped.fan.nom. ... diss. avtoref. - T.: 
1998.- 18 b. 
2. Azizova Z. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda qo’g’irchoq teatri vositasida 
ahloqiy-estetik sifatlarini shakllantirish. - T., 2010. - 90 b. 
3. Boboyev H., Hasanov S. «Avesto» ma'naviyatimiz sarchashmasi. -T.: Adolat, 2001.- 
157 b. 
4. Yo’ldoshev I., To’rayev S., Kornilov M., Xodjayev B. «Diniy bag’rikenglik 
madaniyati» maxsus kurs dasturi. - T., 2009. - 30 b. 
5. Kornilova G.O. Maktabgacha yoshdagi (5-6 yosh) bolalarga ekologik tarbiya 
berishda xalq topishmoqlaridan foydalanishning pedagogik imkoniyatlari /Ped. fan. 
nomz. ... dis. avtoreferati. - T., O’zPFITI, 2005. - 22 b. 


422 
6. Milliy urf-odat, marosim va an'analaming shaxs ma'naviy kamolotidagi o’mi 
//Nazariy-seminar materiallari. - T.: Oliy va o’rta maxsus maktab muammolari instituti, 
1999. - 92 b. 
7. Muxsiyeva A.SH. Oilada milliy tarbiya jarayonining metodik asoslari: Pedagogika 
fanlari nomzodi. ...diss. - T., 2005. - 147 b. 
BOLALARNING MAKTABDA TA’LIM OLISHIGA TAYYORLIGINI 
TASHXISLASHGA YANGICHA YONDASHUV 
 
Hasanova Irodahon Najmiddin qizi 
NamDu maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi o’qituvchisi 
 
Maktabning bola shaxsiga qo‘yadigan asosiy talablaridan biri psixologik 
tayyorgarlikdir. Bolaning psixologik tayyorligi uning jamiyatdagi ijtimoiy mavqeining 
o‘zgarishi va kichik maktab yosh davridagi bolalar o‘quv faoliyatining o‘ziga xosligi 
bilan uzviy bog‘liq. Shuni ta’kidlab o‘tish joizki, maktabga psixologik tayyorgarlik 
doimiy hisoblanmaydi, balki u doimo o‘zgarib boyib boradi. Psixologik tayyorlikning 
tarkibiy jihatlari: intellektual (aqliy), ma’naviy va irodaviy tayyorgarlikdan iboratdir. 
Aksariyat hollarda bolaning aqliy rvojlanganlik darajasi haqida gapirilganda uning so‘z
boyligi zahirasi bilan aniqlanadigan aqliy bilimlari miqdoriga ko‘proq e’tibor beriladi. 
Maktabgacha ta’lim mazmuni va metodlari bola shahsining shakllanishi, uni, mustaqil 
shaxs sifatida tan olinishi jarayonlari kechadigan muhitda tashkil etiladi.Maktabgacha 
davr, bu-bolada motivatsiya, o’z-o’zini hamoyon va tadbiq eta olish, barpo qilish, 
nimanidir bajarish xohish-istagi, intilashi rivojlanadigan davr.Unda bola shaxs 
sifatida shakllanishi poydevor yaratiladi.Aynan maktabgacha davrda bolaning
kelajakdagi barcha faoliyat turlari va umuman, hayotda muvofaqiyatli bo’lishiga 
yordam beruvchi umuinsoniy xislatlar shakllanadi. Bolaning maktabgacha ta’lim 
tashkilotida egallagan bilimi, malaka va ko’nikmalari uning ertangi maktab ta’limidagi 
muvaffaqiyati uchun zamin yaratadi. Maktabgacha ta’limda bolaga beriladigan bilim 
va tushunchalar, jumladan, o’quv ko’nikmalarini shakllantirish bolaning aqliy 
qobilyatlarini rivojlantirish,kelgusida maktab ta’limida qiyinchiliklarni engib o’tishga 
xizmat qiladi. ko‘p bilsa, u shunchalik rivojlangan bo‘ladi, deb o‘ylaydilar. Maktabda 
amal qilinayotgan o‘quv dasturlarini o‘zlashtirish boladan narsalarni taqqoslay bilish, 


423 
tahlil qilish, umumlashtirish, mustaqil xulosalar chiqarish kabi bilish jarayonlarining 
yetarlicha rivojlangan bo‘lishini takozo etadi. Shuning uchun ham hozirgi kunda 
maktab amaliyotchi-psixologlari tomonidan bolalarni birinchi sinfga qabul qilish 
jarayonida keng foydalanilayotgan psixodiagnostik vositalar, testlar, surovnomalar, 
asosan bolada yuqorida keltirib utilgan xususiyatning rivojlanganlik darajasini 
aniqlashga muljallangan metodikalardan iboratdir. Aslida esa unday emas, fan-texnika, 
ommaviy axborot vositalarining keng tarqalganligi tufayli bugungi kun bolalari go‘yo 
ma’lumotlar ummonida suzib yurgandek bo‘lmoqdalar. Bu esa ulardagi so‘z 
boyliklarining keskin o‘sishiga asos bo‘lmoqda, lekin bu ularning tafakkuri ham 
shunday jadallikda rivojlanyapti, degan gap emas. 5-7 yosh bolaning maktabga 
intellektual (aqliy) tayyorligining yana muhim ko‘rsatkichlaridan biri bu ulardagi 
obrazli tafakkurning oliy darajada rvojlanganligidir. 
 
Bularga tayangan holda bola atrof-muhitdagi narsa-hodisalar o‘rtasidagi eng 
muhim xususiyatlarni, munosabatlarni farqlay olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu 
urinda bolalar chizmali tasvirlarni shunchaki tushunibgina qolmay, balki ulardan 
muvaffaqiyatli foydalana oladigan bo‘ladilar. Biroq ularning tafakkuri umumlashtirish 
xislatlariga ega bo‘la borsa-da, predmetlar va ularning (tafakkuri) o‘rnini bosuvchilar 
bilan aniq xatti-harakati obrazliligicha qolaveradi.
Maktabgacha yosh davridayoq bola kichik maktab yosh davrida yetakchi faoliyat 
turi bo‘ladigan o‘quv faoliyatiga tayyorlangan bo‘lishi lozim. Bunda bolada ma’lum 
bir tegishli malakalarning shakllangan bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. Bunday 
malakalarning asosiy xususiyatlaridan biri bolaning o‘quv topshirigini ajratib olishi va 
faoliyatni mustaqil maqsadga aylantira olishidir. Ayrim ota-onalarda maktabgacha 
yosh davridagi bolani maktab bilan qo‘rqitish hollari ham kuzatiladi.Bu bolada qanday 
nohush vaziyatlarni keltirib chiqaradi deb o’ylaysiz 
?
5-7 yoshli bolaning maktabga 
borishdan bosh tortishi asosan uni tarbiyalashda ota-onalar tomonidan yo‘l qo‘yilgan 
xatoning oqibati hisoblanadi. Ayrim ota-onalarda maktabgacha yosh davridagi bolani 
maktab bilan qo‘rqitish hollari ham kuzatiladi. Ikkita gapni eplab gapira olmasang, 
maktabda qanday o‘qiysan?”, “Sanashni bilmaysan-u, maktabga qanday borasan?”, 
“Maktabga borsang, o‘rtoqlaring bu qilig‘ingdan kulishadi!” “Hech narsani bilmaysan, 


424 
maktabga borsang bizni uyaltirasan!” kabi ta’na-dashnomlar bolada maktabdan 
qo‘rqish, undan xavfsirashning shakllanishiga asos bo‘lishi mumkin. Shunday qo‘rquv 
bilan maktabga borgan bolalarning maktabga bo‘lgan munosabatini o‘zgartirish, ularda 
o‘ziga nisbatan ishonch uyg‘otish uchun haddan ziyod kuch, vaqt, mehnat, sabr-toqat, 
chidam, e’tibor zarur bo‘ladi Kattalarning bunday hulqni anglash evaziga bolalar ham 
kattalarga, o‘qituvchilarga, shu vaziyatga mos ravishda munosabatlarni namoyon 
qiladi. Agar bolada kattalarga nisbatan bunday munosabatlar shakllanmagan bo`lsa, 
unga mos ravishda kattalarga nisbatan ham tegishli munosabat yuzaga kelmaydi, bu 
esa, albatta, bola bilan olib boriladigan ta’lim jarayonini murakkablashtiradi Ota-onalar 
har bir bola ruhiy rivojlanishida o‘ziga xos xususiyatlarga ega ekanligi va bu 
xususiyatlar ularning u yoki bu faoliyat turini egallashida namoyon bo‘lishini yodda 
tutishlari lozim. 
Kern-Irasek uslubi bo‘yicha tashxis o‘tkazish.
 
Bolalarni tekshiruvdan o‘tkazish 4 
topshiriqdan 
iborat 
bo‘lib, 
undan 
ko‘zlangan 
maqsad 
ulardagi maktab uchun zarur bo‘lan faoliyatlari rivojidagi, jumladan, bosh miya 
chanog‘ini analitik va sintetik vazifalari, motorikalaridagi yetishmovchilikni aniqlash. 
Kern-Irasek metodi bo‘yicha bolaning maktabda ta’lim olishga tayyorligi darajasini 
aniqlash alohida yoki 10-15 boladan iborat guruh bilan bir vaqtning o‘zida olib 
borilishi mumkin.
«Grafik diktant» bolaning o‘quv topshiriqni qanday qabul qilishini, o‘quv 
harakatlarini qanday bajara olishini aniqlashtiradi. 
Tashxis o‘tkazish, bolaning rivojlanganligi va maktabda ta’lim olishga 
tayyorgarligi darajasini aniqlash maqsadida turli usullarning bir necha variantlari 
berilmoqda. Biroq bu har bir bolaga tashxis qo‘yishda maskur uslublarning barchasini 
qo‘llash zarur, degani emas. Bolani tashxisdan o‘tkazishni majburiylikka 
asoslanmagan, ishonchli suhbat yoki o‘yin tartibida olib borgan ma’qul. Toki bola 
o‘zini tekshirilayotganligini sezmasin. Bolani berilgan savollarga javob bervyotganda 
shoshirmaslik, uning qiziqishini so‘ndirmaslik uchun suhbat va tavsiya etilayotgan 
o‘yinlardan 2-3 tasini o‘tkazgan ma’qul. Bir marta tashxis o‘tkazish vaqti 20-25 
daqiqadan oshmasligi lozim.


425 

Download 4,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish