|
Болгарияда мусиқа таълими
Болгарияда мусиқа дарслари, ўқув режасига мувофиқ, мактабни
биринчи синфидан тўққизинчи синфига қадар ўтказилади, 10 - 12 синфларда
эса, ихтижорий машғулотлар тарзида, ҳафтада икки соатдан олиб борилади.
Биринчи синфда мусиқа дарсига 1 «шартли» соатдан иборат, чунки биринчи
синф тайёрлов синфи бўлиб, унда мусиқий эшитиб куйлайдилар ва рақсга
тушадилар. 2-4 синфлардан эса мусиқа дарсларига икки соатдан ажратилади.
2 - синфдан бошлаб ўқувчилар дарсда мусиқа саводини ва қўшиқ
айтишни тизимли равишда ўргана бошлайдилар. Болгариядаги оммавий
мусиқий тарбиянинг асоси - бу халқ қўшиқларидир.
6-синфдан бошлаб ўқувчилар асосий жанрлар ва Болгария мусиқа
маданияти билан таниша борадилар. Болгар халқ мусиқаси ўзига хос усул,
оҳанг ва бошқа хусусиятларга кўра ҳозирги замон ёшларининг мусиқа
этиёжларини қондира олиш имкониятига эгадир. Болгарияда асосан диққат
эътибор оммавий ҳаваскорлик жамоалари - фолклор ансамблларига
қаратилган. Уларнинг фаолиятида халқ ижоди намуналари миллий
ижрочилик услубига яқин кўринишларда намоён бўлади. Халқчиллик руҳида
тарбиялашга хизмат қилаётган болалар ва ёшларнинг қўшиқ ва рақс халқ
ансамбллари маънавий-ахлоқий тарбияси ва бадиий-эмоционал таъсирнинг
воситаларидир.
Болгар халқ қўшиғининг бойлигини эгаллаш, унинг ўзига хос оҳанг
куйларнини ўзлаштириш, болаларда мусиқий тасаввур ҳамда ижро
малакаларини эгаллашга кўмаклашади, миллий ҳамда жаҳон мумтоз мусиқа
асарларининг гўзаллик ва бойликларини баҳолашга имкон беради. Болгария
оммавий мусиқа таълимининг миллий услубиёти, унинг болаларда
мусиқавий
ижрочилик,
ритмик
қобилиятларини
ривожлантиришга
қаратилган усуллари, мусиқий тарбиянинг дастлабки босқичида
ўқувчининг бадиҳа ва бошқа ижодий ҳаракатларини рағбатлантиради.
Болгария мусиқа таълими тизимида нотасиз куйлашдан, нотага қараб
куйлаш жараёнига ўтишда 1923 йилда Борис Тричков томонидан ишлаб
чиқилган "столбица" (устун) методи кенг тарқалди. Оддий, оммабоп,
қизиқарли бўлган "столбица" усули, айниқса, умумтаълим мактаб болалари
билан ишлашда катта ёрдам бермоқда. Бу услуб асосан мусиқа саводи
жараёнида қўл келади. Бироқ амалиётда - қўшиқ куйлаш, мусиқа тинглаш
жараёнларида бу методдан фақат до мажор миқёсидагина фойдаланиш
мумкин. Бошланғич синфларда мусиқа дарсини барча ўқув фанларидан
машғулот олиб борадиган педагоглар ўтказадилар.
Улар гимназияни битиргач, муаллимлар институтида таълим оладилар.
Муаллимлар институтида ўқиш муддати уч йил.
5-8-синфларда ашула дарсини, икки ўқув фани (масалан,Ъ тил ва
ашула) бўйича педагогика институтининг махсус фақўльтетида таълим олган
ўқитувчи ўтади.
31
9-12-синфларда
эса, консерваториянинг мусиқий педагогика
бўлимларининг битирувчилари олиб борадилар. Уларнинг ўқиш муддати - 4
йил.
Ўқув дастурларида кўрсатганидек, мусиқа дарсини асосини гуруҳли
куйлаш ва мусиқа чолғуларида ижро этиш ташкил этади. Дарсларда
қўлланиладиган мусиқа чолғулари турли-тумандир: уриб чалинадиган
чолғулар - болгар (миллий) ва мактаб ўқувчилари томонидан ясалган
ҳаваскорлик чолғулари; металлофонлар, миллий пуфлаб чалинадиган
(сурнайча, хуштак ва ҳоказо), фуруйлар (венгер халқ чолғуси); "мелодика"
(аккордеонга ўхшаш катта бўлмаган чолғу). Бу чолғуларда ижро этиш
унчалик қийинчилик туғдирмайди ва болаларни мусиқа дарсларига фаол
жалб қилади.
Кўпчилик болгар ўқитувчилари мусиқий чолғуларни дарсларда кенг
қўлланишига эҳтиёткороналик билан қарашмоқда. Уларнинг фикрларига
кўра мазкур чолғуларни дарс жараёнига татбиқ этиш бошқа фаолият
турларига кам эътибор берилишига сабаб бўлмоқда. 1970-йилларда қабул
қилинган дастурга кўра мусиқа тинглаш жараёнига жуда кам соат
ажратилган бўлиб, мусиқа дарсларининг асосий фаолиятлари - жамоа бўлиб
куйлаш ва мусиқий чолғуларда ижро этишдир. Ўтган йиллар тажрибаси
шуни кўрсатдики, мазкур дастур ўзини оқлай олди.
Мактабдаги ўқув жараёни дарсликлар ва ўқитувчиларга мўлжалланган
услубий қўлланмалар билан таъминланган бўлиб, бу нарса, албатта, оммавий
мусиқий тарбияни амалга оширишда муҳим рол ўйнайди. 2-9-синфлар учун
яратилган дарсликлар ўқувчи ва ўқитувчилар учун муҳим восита бўлиб
хизмат қилмоқда. Бундан ташқари ўқитувчилар учун чиқарилган ўқув
қўлланмалар нотага қараб куйлаш, методика масалалари, вокал-хор
малакаларини шакллантиришга қаратилган бир қатор муаммолар ечимига
қаратилган.
Болгарияда синфдан ташқари таълим масаларига катта эътибор
қаратилмоқда. Жумладан, хор маданиятини ривижлантиришга София
усмирлар саройининг - "Бодра смяна" болалар хор жамоаси ўзининг улкан
ҳиссасини қўшди. Жамоа 1947 йилда ташкил топган бўлиб, у кўп йиллар
давомида бу жамоага Болгария халқ артисти, профессор Бончо Бочев
раҳбарлик қилган эди. Хор жамоаси таркибида 380 - аъзоси бўлиб, катта ва
кичик ёшдаги болалар гуруҳлари, 100 кишилик концерт гуруҳидан иборат.
Мазкур жамоа дастурига мураккаб кўповозли, турли жанр ва услубдаги
асарлар кирган.
Болалар ва усмирлар ҳаваскор хор мактаб - студияси болалар хор
жамоаларининг замонавий кўриниши сифатида ёш ижрочилар учун маълум
касбий истиқболларини очиб беради. Шундай жамоанинг мунтазам концерт
фаолияти, ҳаваскор хор жамоанинг хор мактабига айланишидаги муҳим шарт
-шароитларидан биридир.
Юқорида тилга олинган жамоадан ташқари, Болгарияда бошқа жуда
кўп болалар ва усмирлар хор мактаблари мавжуд. Ушбу мактабларда таълим
32
олаётган ўқувчилар касбий хор жамоаларининг шаклланишида муҳим
аҳамият касб этади. Бундай хор жамоалари негизида - турли хил репертуарга
эга бўлган камер, модрегал, катта концерт жамоалари шакл топиши мумкин.
Б. Бочев "Бодра смяна" хор жамоасининг иш тажрибасини ҳар бир болалар
хор жамоасига тадбиқ этиш мумкин.
Болалар ва усмирлар ҳаваскор хор мактабларини мустаҳкамлаш замон
талабларига жавоб берадиган, мукаммал ташкилий - ўқув шаклларини
вужудга келтириш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
