Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

ЁШ АВЛОДИНИ МЕҲНАТГА БЎЛГАН ҚИЗИҚИШИНИ 
ТАРБИЯЛАШДА ПЕДАГОГНИНГ МАҲОРАТИ. 
М. Шарипова ТДПУ 
ҳузуридаги ХТХҚТУМОҲМ ўқитувчиси
Ёш авлодни буюк инсон қилиб етишлари учун оила, мактабгача таълим, 
мактаб, маҳалла ҳамкорлиги муҳим жараѐндир. Бунга мисол қилиб авлоддан-
авлотларга ўтиб бизгачан етиб келган нақилларимиз ―Бир болага ети қўшни ота 
она‖, ―Қуш уясида кўрганин қилади‖ бу нақил йиллар давомида янада 
сайқалланиб ўз жилосини мано-мазмуни бойитиб келган. Ҳозирги кунда ҳам 
ҳар бир маҳалла бу бир катта оила бўлиб ундаги оилалар қисмлари 
ҳисобланади, бола бир кичик оилада дунѐга келади ва шу оилада у илк 
билимларини ола бошлайди, бола войега еткани сари у қолган кичик 
оилалардан ҳам билимлар эгалай бошлайди. Ёш авлодни ўсиб войега еткани 
сари шу маҳалладаги мактабгача таълим муассасига борар экан боланинг билим 
доирасини янада кенгайиш учун ва олинган билимларни мактаб таълими билан 
узвийлигини таъминлаш учун Давлатимиз томонидан 2013-йилда ―Мактабгача 

---

225 
таълимига қўйиладиган Давлат талаблари‖ ишлаб чиқилди. Мактабгача 
таълимига 
қўйиладиган 
Давлат 
талаблари 
болаларнинг 
психологик 
хусусиятларига асосланган ҳолда таълим-тарбия жараѐнини белгилаб беради.
Шунинг учун мактабгача таълим муассасалари тарбиячи ходимларидан 
психологияга оид билимларини янада чуқурлаштириш талаб этилади. Бугунги 
кун болаларга билим беришда уларнинг психалогиясини яхши билган 
тарбиячилар болаларга Давлат талаблари асосида 2016 йилда 28-январнинг 1-
сонлий хаят йиғилиши билан тасдиқланган Такомилаштирилган ―Болажон‖ 
таянч дастури ишлаб чиқилган бўлиб бу дастурда мактабгача таълим 
муассасаларда маҳоратли ходимлар учун болаларга энг камида бериши лозим 
бўлган билимлар кетма-кетлигини боланинг ѐш хусусятини инобатга олган 
ҳолда тақсимланиб чиқилганлиги сабабли тарбиячиларга баркамол авлодни 
меҳнатга, ўз-ўзига хизмат қилишга бўлган қизиқишларни тарбиялашда 
тарбиячиларга катта ѐрдамчидир.
Давлатимиз томонидан ҳам ўсиб келаѐткан ѐш авлодни таълим 
муассасидан бошлаб меҳнат қилишга бўлган қизиқишларни тарбиялаш учун
юртбошимиз томонидан турли хилдаги қарорлар ишлаб чиқариш, 2016 йил 29-
декабрдаги ―2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида‖ги ПҚ-2707-сонли қарори 
ижросини таъминлашда болаларни мактаб таълимига тайѐрлаш даражасини 
тубдан яхшилаш, таълим-тарбия жараѐнига замонавий таълим дастурларини 
татбиқ этиш, болаларни ҳар томонлама интеллектуал, аҳлоқий, эстетик ва 
жисмоний 
ривожлантириш 
учун 
шарт-шароитлар 
яратиш, 
таълим 
муассасаларнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш ишларини изчил 
давом эттириш мақсад қилиб олинди. Бу қарорлар ижросини таъмилнланиши 
ўсиб келаѐтган ѐшларимизнинг баркамол бўлиб ўсиб вояга етишларига 
Давлатимиз томонида яратилган шароит хеч қайси чет эл мамалакатлардан кам 
эмаслигини 
англатишимиз, 
яратилган 
имкониятлардан 
фойдаланиб 
болажонларни юртига меҳнати билан фойдаси тегишга ўргатиш лозим бўлади, 
мактабгача таълимнинг илк гуруҳ педагоглари томонида гуруҳдаги 2-3 ѐшли 
болаларга катталар, тарбияч, тарбиячи ѐрдамчисининг меҳнати билан 
таништириш чоғида уларнинг меҳнатини қадирлаш ва болаларга ҳам ўзлари 
бажара оладиган ишларни, элеменар ўз-ўзига бўлган хизматни шакиллантириш 
педагогларнинг маҳорати боғлиқ бўлади. Шу бойистан муассаса тарбиячисидан 
жуда ҳам маҳоратли психолог бўлиб, болаларнинг диққат кўчувчанлик 
даражаси ѐш хусусиятига кўра турли хилда бўлишини билишлари ва болаларни 
меҳнат қилишга ўргатиш чоғида болаларга ―Сен меҳнат қиласан‖ деб эмас 
балки келинглар болажонлар бугун сизлар билан яна бир ўйин ўйнаймиз деган 
ҳолда болалар ўзлари ўйнаган ўйинчоқларни жойига қўйишга Масалан: 
―Болажонлар ҳозир сизлар билан ѐрдамчи опангиз ширингина тушлик олиб 
келгунча бир ўйинни ўйнаб бўламиз хопми қани болажонлар ҳаммангиз 
ўйинчоқлар билан мазза қилиб ўйнадингизми? Энди ҳаммангиз менга ким 
қанақа ўйинчоқни ўйнаганини кўрсатиснчи, болалар энди сизлар билан шу 
ўйинчоқлар ѐрдамида бир ўйин ўйнаймиз хопми, болажонлар ундан олдин мени 
саволимга жавоб берингларчи эрталаб турасизлар юз қўлингизни ювиб боғчага 

---

226 
келасизлар ва боғчада ўйнаб яна уйингизга ойижонингиз олиб кетади агарда 
бошқа одамни уйига борсангиз йиғлайсизлар уйга бораман деб шундайми? 
Энди сизлар билан ўйинимиз шундан иборатки қўлингиздаги ўйинчоқлар ҳам 
ўзларини уйига сизлар қайердан олган бўлсангиз ўша жойга боргиси келяпти 
қани ким ўйинчоғини уйчасига олиб бориб қўйса у энг ақлли ва яхши бола 
бўлади. Ланди - ланди ўйинимиз бошланди, тарбиячи томонидан болаларнинг 
бажаришга қийналѐтган болага ѐрдам бериб юборади ва ўйиннинг тугаганини 
ва барча болалар ўйинда ғолиб чиққанлиги билан табрикланади ва болаларга 
хонанинг тоза бўлиб қолганлигини тушунтириш бу ўйин ѐрдамида болаларнинг 
барчаси тарбиячи опасига ѐрдам берганликларини ҳам тушунтирилиб ўтади‖, 
болаларни шу каби ўйин, ўйинлик машғулот ѐрдамида вақтни унитмаган ҳолда 
жамоа бўлиб бажариладиган ишлар орқали меҳнатга қизиқтириш мумкин 
бўлади. Мактабгача таълим мауассасаларининг илк гуруҳда бошлаб болаларни 
катталар мехнати билан таништирилади.