Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

3. Ахлоқий тарбия бериш методлари. 
Мактабгача тарбия ёшидаги болаларга ахлоқий тарбия беришда ҳар хил 
метод ва усуллардан фойдаланилади. Ахлоқий тарбия методлари — 
болаларнинг ахлоқий тасаввур ва билимларини эгаллаб олиши, уларда маданий 
хулқ ва ижобий муносабатларни, шахснинг ахлоқий ҳис-туйғулари ва 
сифатларини тарбиялашга қаратилган фаолият усулидир. Ахлоқий тарбия 
методлари қуйидаги гуруҳга бўлинади.
1-гуруҳ: ахлоқий тасаввур ва билимларни, уларни бажариш хоҳишини 
шакллантиришга қаратилган методлар.
2-гуруҳ: ахлоқий ҳис-туйғулар ва муносабатларни рағбатлантиришга 
қаратилган ёрдамчи методлар. 
Ҳамма гуруҳ методлари ахлоқий ҳис-туйғулар ва шахсий сифатларни 
тарбиялашни таъминлайди. Шунингдек, кўрсатмали, оғзаки методлар, 
тушунтиришни кўрсатиш билан қўшиб олиб бориш. Тарбиячининг ҳикояси, 
ўқиб бериш, ахлоқий мавзуларда суҳбатлар (расмга қараб, тажрибага 
асосланиб, ўқилганлар бўйича), кузатиш, расмларни намойиш қилиш, болалар 
адабиёти ва ҳаётдаги ижобий мисоллардан фойдаланиш асосида олиб борилади. 
Юқорида келтирилган ҳамма методлар орқали болаларга ахлоқий меъёр ва 
қоидалар, ижтимоий ҳаёт воқеалари ўргатилади, уларда ахлоқий тасаввур ва 
тушунчалар шакллантирилади. Бу методларга қуйидаги асосий талаблар 
қўйилади: болаларнинг яхшилик ва ёмонлик тўғрисидаги тасаввурларини 
эътиборга олиш, ақлий, хулқ-атвор меъёрларини муҳокама қилиш учун махсус 

---

65 
яратилган вазиятда болаларнинг ўзларини фаол қатнаштириш, ҳар бир 
боланинг ҳис-туйғусига эҳтиётлик билан муносабатда бўлиш. Болани ноўрин 
танқид қилиш, унинг устидан кулиш, унга нисбатан эътиборсизлик қилиш 
ярамайди. Ҳамма методлардан маълум изчиллик билан комплекс равишда 
фойдаланилади. Ҳар бир метод ўзига хос бўлиб, маълум вазифани бажаради. 
Буни бир қатор мисоллар орқали кўриб чиқамиз. Тушунтириш кўпинча 
болаларга янги ахлоқий тушунча, меъёр, қоида баён қилиб борилаётганда 
ишлатилади. Тушунтириш катталарнинг жонли сўзи ва намунасига асосланади.