Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

7.2. Ғишт-тош конструкцияларини текшириш

Меъёрий талаблардан ва лойиҳавий ечимлардан тавсифий чекинишларни кўз ёрдамида ва махсус асбоблар билан аниқлайдилар. Бунда конструктив элементларнинг ҳақиқий ўлчамлари, деворларнинг ўзаро ва ораёпма конструкциялари ҳамда каркас элементлари билан бирикув тавсифи, тошли ва арматураланган тошли консрукцияларнинг хусусий текислигида ва унга параллел текисликдаги деформация катталиги, плиталар тўсин вa сарбасталарнинг таянишларининг талаб килинган шароитлари, пўлат арматура ва қўйилма деталарининг ҳолати, коррозиядан зарарланиш даражаси аниқланади.
Дарзлар ва шу каби бузилишларнинг ўлчамларини ва уларни келтириб чиқарувчи сабабларни аниқлаш лозим. Нуқсонларни келиб чиқиши мумкин бўлган сабаблардан қуйидагиларни ажратиш мумкин: механик, динамик, коррозия, ҳарорат-намлик таъсири ҳамда замин деформациясини нотекислиги билан боғлиқ нуқсонлар. Охирги нуқсонлар деворларнинг қўшни участкаларидаги юкланиш даражасининг турлича эканлигидан (масалан: кўндаланг, ўз-ўзини кўтарувчи ва бўйлама юк кўтарувчи), ҳамда қўшни участкалардаги геологик шароитнинг фарқидан, пойдевор остидаги грунтларни ер ости сувларининг ёки авария оқибатида оқаваларини ювиб кетишидан, чўкувчан грунтларнинг намланишидан келиб чиқиши мумкин.

10-расм. Терманинг сиқилишдаги ишлаш босқичлари:
N-термадаги кучланиш; N_crc-дарз ҳосил бўлгандаги термадаги кучланиш; Nu-бузувчи кучланиш.
Текшириш вақтида дарзларнинг вақт мобайнида ўсишини аниқлаш мақсадга мувофиқ. Шундай мақсад билан дарзларга белги қўйилади. Юк кўтарувчи тош-ғишт конструкцияларда аниқланган дарзларни терманинг юк остида сиқилишига ишлаши нуқтаи назаридан баҳолаш керак. Лекин термани териш жараёнида технологиянинг бузилиши натижасида ҳам дарз пайдо бўлиш мумкин, масалан: қурилиш ишларининг қиш вақтида олиб борилганда ҳамда киришиш деформациялари вужудга келтирадиган дарзлар шулар жумласидандир.
Аввал бажарилган терманинг сифатини баҳолаш ва уни лойиҳавий ва бошқа техник талабларга, яъни чокларни қоришма билан тўлдириш, қаторларнинг горизонталлигига, горизонтал чокларнинг қалинлигига риоя қилиш лозим. Ғишт ва тошнинг мустаҳкамлигини, қоришмани, тош-ғишт терманинг намлиги ва зичлигини аниқлаш учун синаш намуналари конструкциянинг кам юкланган қисмидан олинади, бу шундай шарт билан қилинадики, шу участкадан олинган намуналарнинг хоссалари бошқа участкаларникидан фарқ қилмаслиги лозим. Ғишт ва тош намуналар бутун ва дарзсиз бўлиши лозим.
10-расмда ғишт термасининг сиқилишдаги ишлаш босқичлари келтирилган. Қуйидаги жадвалда эса ғишт-тош конструкцияларининг емирилиш ҳолатини баҳолаш уларнинг шикастланиш аломатларига нисбатан келтирилган.
Ғишт-тош конструкцияларининг емирилиш ҳолатини баҳолаш.