Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

6.3. Конструкцияларда нуқсонларни аниқлаш

Қурилиш материаллари ва конструкцияларнинг нуқсонини топиш масаласига турли нуқсонларни аниқлаш киради: микро ва макродарзлар, ғоваклар, ножинс қўшилмалар ва бошқалар. Бундан ташқари дефектоскопия ёрдамида темирбетон конструкцияларда бетонни очмасдан туриб арматуранинг жойланишини топиш мумкин, шу билан бирга бетон танасида жойлашган металл конструкциянинг кесимини аниқлаш учун ультратовушли дефектоскоп (импульсли ва бетўхтов нурланувчи) усуллари қўлланилмоқда. Бунда «акс-садо» ультратовушнинг қайтиши ва бутунлай ўтиш усуллари фарқланади.
Бу усулларнинг биргаликда қўлланиши нуқсонларнинг мавжудлиги ва жойлашишини етарли даражада аниқлик билан топиш имконини беради. Дарз очилиш кенглига микроскоп ёрдамида ва МИР-3 асбоби ёрдамида аниқланади. Дарзларнинг чуқурлигини игна ёки симли ультратовуш усули билан биргаликда қўллаб аниқланади.
Дарзларнинг вақт мобайнида ривожланиш динамикасини турли хилдаги нишонлар ёрдамида ўрнатилади. Масалан, ғишт термасидаги дарзларни кузатиш учун уларга гипсли, шишали ёки металдан нишонлар ўрнатилади. Гипсли ва шиша нишонларни олдиндан сувоқлардан тозаланган деворга алебастрли ёки цементли қоришмада ўрнатилади.
Метал нишонларни одатда тунукалардан тайёрлаб, деворга мих билан ёки елимлаб маҳкамланади ва бўёқ билан бўялади. Нишонларга тартиб рақами ва сана қўйилади. Маълумотларни махсус журналга қайд этилади. 7,5 метргача бўлган, етиш қийин бўлган жойлардаги қурилиш конструкцияларининг юза қатламини баҳолаш РВП-451 оптик прибор ёрдамида амалга оширилади.
Ораёпмаларда, деворларда ва бошқа конструкцияларда металл борлигини МИ-1 металл қидирувчи ёрдамида аниқлаш мумкин.
Темирбетон конструкциялардаги арматуранинг диаметрини, ҳимоя қатламини қалинлигини ва ораёпма, девор ва бошқа конструктив элементлардаги металл қисмларнинг кесим юзасини аниқлаш учун ВИМ, ИЗС, ТЗС, ИСМ турдаги приборлар қўлланилади. Уларни қўллаш тамойили материалларнинг магнит ўтказувчанлиги ёки радиация усулларига асосланган. Металлда, пайвандлаш натижасида юзага келадиган механик кучланишни ўлчаш учун ва дарзларни аниқлаш учун ИНТ-М2 асбоби ВД-1 ва ВД-2 олинадиган датчиклари билан бирга қўлланиш мумкин.