Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти “бухгалтерия ҳисоби ва аудит”

1-масала. Автомобил 16000 сўм миқдорида суғурталанди. Зарар миқдори 12000 сўм. Биринчи риск тизими бўйича суғурта қопламасини аниқланг.
Ечиш. Зарар миқдори суғурта суммасидан камлиги сабабли, суғурта қопламаси миқдори зарар миқдорига тенг ва 12000 сўм га тенг.
Жавоб: 12000 сўм
2-масала. Автомобил 16000 сўм миқдорида суғурталанди. Зарар миқдори 18000 сўмБиринчи риск тизими бўйича суғурта қопламасини аниқланг.
Ечиш. Зарар миқдори суғурта суммасидан ортиқлиги сабабли, суғурта қопламаси миқдори суғурта суммасига тенг ва 16000 сўм га тенг.
Жавоб: 16000 сўм
Тўлиқ суғурталанмаган ҳолатда зарарми пропорционал қоплаш тизими
Ўзининг ҳақиқий баҳосидан кам миқдорда объектнинг суғурталанаши тўлиқ суғурталанмаган суғурта дейилади.
Тўлиқ суғурталанмаган суғурта шартномасига кўра зарарни қоплаш зарарни қоплашнинг пропорционал тизими бўйича амалга ошрилса, зарарнинг суғурта қопламаси қуйидаги формула орқали аниқланади:
Суғурта қопламас и = _{ }
Ва албатта, зарар миқдоридан ортиқча бўлмайди.
Бошқача қилиб айтганда, агар, мисол учун суғурта суммаси суғурта обектининг ҳақиқий баҳосининг 70 фоизини ташкил этса, суғурта қопламаси ҳам зарарнинг 70 фоизини ташкил этади. Зарарнинг қолган қисми эса(бу ҳолатда 30 фоиз) суғурталановчининг рискида қолади.
Суғурталановчининг рискида қолган зарарнинг қисми суғурталановчининг шахсий ушланмаси дейилади.
3-масала. Қиймати 20000 сўм бўлган автомобил 16000 сўм га суғурталанди. Зарар миқдори 12000 сўм. Зарарни қоплашнинг пропорционал тизими бўйича суғурта қопламасини аниқланг.
Ечиш. Мавжуд анъанага кўра суғурта қопламасини Сб деб белгилаймиз.
Сб=_{ }=9600
Жавоб: 9600 сўм
1.Франшизани назарда тутувчи зарарни қоплаш тизими
Тузилган суғурта шартномаси шартларига кўра суғурталовчининг қопламасига тегишли бўлмаган суғурталановчи зарарларининг бир қисми франшиза дейилади, бироқ франшизани назарда тутган суғурта шартномалари тўлиқ суғурталанмаган шартномалардан фарқ қилади.
Франшиза муайян пул миқдорида ёки суғурта қопламаси миқдорининг қандайдир фоизида белгилаб қўйилади ва шартли ва шартсиз бўлиши мумкин.
Шартли франшизада суғурталовчи франшизадан ортиқча бўлмаган миқдордаги зарарларни қопламайди. Агар зарар миқдори франшизадан ортиқча бўлса, у тўлиқ қопланади.
Шартсиз франшизада, ҳудди шартли франшизадаги каби суғурталовчи франшизадан ортиқча бўлмаган зарарларни қопламайди. Агар зарар миқдори франшизадан ортиқча бўлса, суғурта қопламаси зарар миқдори ва франшиза орасидаги фарққа тенг.
Франшиза тушунчаси суғуртага мажвуд франшиза миқдоридаги аҳамиятсиз зарарларни қоплашдан суғурталовчини озод этиш учун киритилган. Одатда, аҳамиятсиз зарарлар учун франшизанинг миқдори зарар миқдорини аниқлашдаги суғурталовчиниг харажатларига тенгдир.