Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти “бухгалтерия ҳисоби ва аудит”

КЕЙС топшириқлар

Мажбурий суғурта шартномаси амал қилиши даврида суғурта ҳодисаси юз бериши натижасида суғурталовчи суғурталанувчи учун жабрланувчига 700 000 сўм миқдорида суғурта қопламаси тўлади. Шу пайтда суғурта шартномасининг амал қилиш муддатининг тугашига яна икки ой қолди.	Ж: Прд (қўшимча равишда тўланадиган суғурта мукофоти суммаси) = Пр х (Св/Сс) х (Оп х Пс)
	Бунда Пр (суғурта мукофоти суммаси) = 40000 сўм Св (тўланган суғурта товони суммаси) = 700 000 сўм Сс (суғурта суммаси) = 6 500 000 сўм Оп (суғурта ҳодисаси юз берган пайтдан бошлаб суғурта қилишнинг кунлар ҳисобидаги қолган даври) = 220 кун Пс (мажбурий суғурта шартномасида назарда тутилган кунлар ҳисобидаги суғурта қилиш даври) ҳ 365 кун

Суғурталанувчи тўлаши керак бўлган қўшимча суғурта муклфоти миқдорини ҳисобланг.
КЕЙС топшириқлар
Суғурта шартномасига кўра суғурта қиймати – 2 млн. сўм, суғурта
суммаси – 900 минг сўм, шартли франшиза – 15 минг сўм.
Зарар: а) 12 000 сўм
б) 18 000 сўм
МАВЗУГА ОИД МАСАЛАЛАР ВА УЛАРНИ ЕЧИШ УСЛУБИ
1.Эквивалентлик принципи хавфи ва унинг татбиғи. Бир марталик суғурта мукофотининг тузилиши. Суғурта тарифлари (тариф ставкаси, ялпи даражаси) бирлиги учун суғурта суммаси томонидан тўланадиган суғурта мукофотларига айтилади. Суғурта суммаси бирлиги сифатида одатда 100 сўм олинади. Шундай қилиб,
_{ } (1)
Бошқа томондан, суғурта даражаси маълум бўлса, у ҳолда
_{ }(2)
Масала учун, суғурта даражаси (Тдеб юритилади) сўм бўлса бундан ташқари, суғурта мукофоти суғурта суммасининг а% ни ташкил этади. Шунинг учун, суғурта ставкалари кўпинча суғурта суммасига фоизи сифатида ўрнатилади. Бир неча асрлардан буён халқаро суғурта амалиётида натижасида суғурта мукофотининг тузилиши қуйидагини ташкил этди:
_{ } (3)
Суғурта юки суг`урталовчи учун фойда ва унинг бизнес бошқаруви харажатларини шакллантириш учун мўлжалланган. Юк иш ҳақи учун маблағларни, бинолар, хизматлар, ускуналар сотиб олиш, реклама харажатлари ва ҳоказо таъминлаш имконини беради. Суг`урта юки, шунингдек, суғурта хавфли турлари бўйича бўш пул маблағларини шакллантириш ва бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш ва улар томонидан етказилган зарарни камайтириш учун чора-тадбирларни молиялаштиришни таъминлайди. Суг`урта юкини молиялаштириш ва суғурталовчининг бошқа харажатлари учун ишлатилиши мумкин. Суг`урта юки ҳажми суғурта бозорида тариф суғурталовчининг сиёсати, шунингдек, рақобати билан белгиланади.
Нетто суғурта мукофоти икки қисмдан иборат:
_{ } (4)
Хавф мукофоти нисбати ёрдамида ҳисоблаб чиқилган
 (5)
Суғурталовчи ва суғурталанувчи хатар эквивалент тамойилини оддий варианти ҳисобланади.
Суғурта частотаси муайян даврда юзага келади, бу турдаги суғурта шартномаларининг умумий сони суғурта ҳодисалари содир бо`лиш пайтидаги сонининг нисбати билан аниқланади. Хавф ҳозирда математик статистика ва эҳтимоллик назарияси усуллари билан баҳоланмоқда. Риск учун мукофот жорий мақсади суғурта операцияларининг молиявий барқарорлигини ошириш ҳисобланади. Хавф ошиши билан зарар юзага келганда, суғурта даъволари ҳажмини тўлашни таъминлаш учун маблаг ъ ишлаб чиқариш учун суғурталовчилар томонидан ишлатиладиган ўртача даражадан юқори статистик ҳисобламалар ишлатилади.
2.Таваккалчиликнинг эквивалентлик принципининг содда варианти.
Суғурталовчининг суғурта портфелидаги бир хил суғурта шартномалар сони н бўлсин, Рп эса ана шу суғурта шартномаларининг ҳар биридан олинадиган таваккалчилик мукофати, С эса ана шу кўрсатилган шартномаларнинг суғурта суммаси бўлсин.
Фараз қилайлик, таваккалчилк ва суғурта мукофотлари тенг бўлсин, яъни оғирлик ва таваккалчилик устамаси нолга тенг деб қайд қилинади.
Экспертиза натижаларига ва статистик маълумотларга асосланиб, бир қанча йиллар мобайнида тўпланган суғурталовчи н та бир хил суғурта шартномасига эга бўлган ҳолда, мумкин бўлган м та суғурта ҳолати сонини аниқлаш мумкин бўлади (албатта, тахминан).
У ҳолда бу шартномалар бўйича суғурта эгаси Рп*н гат тенг пул суммасини таваккал қилади, суғурта идораси эса С*м га тенг суммадаги пулни таваккал қилади.
Агар биз суғурта эгаси ва суғурта идораси таваккалчилиги эквиваленти деб олсак, яъни улар таваккал қилган пул суммалари тенг десак, у ҳолда Рп*н=С*м муносабат ҳосил бўлади.
Бундан эса:Рп=_{ }, (1)
муносабат ҳосил бўлади, бу муносабат эса агар суғурта суммаси С ва суғурта ҳодисасини рўй бериш частатаси _{ } аниқ бўлса, таваккалчилик мукофоти Рп ни ҳисоблашга имкон беради.(1) муносабатнинг график тасвири (1) муносабат бўлади.
1. Нархи 20000 шартли бирлик (ш.б) бўлган автомобил каско системасига асосан суғурта қилинган. Суғурта ҳодисасининг рўй бериш эҳтимоли 5 фоиз таваккалчилик мукофотини топинг.
Ечиш. Бу Масалада суғурталовчи ва суғурта қилинувчи таваккалчилигининг кучайтирилган вариантидан фойдаланишга хожат йўқ ва таваккалчилик мукофоти Рп ни суғурталовчи ва суғурта қилинувчи таваккалчилиги эквивалентлигининг содда вариантидан фойдаланган ҳолда аниқлаш мумкин:
Рп=20000*0.05=1000 (ш.б).