Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик-технология институти

 
Дифференциация 
Иккинчи аосий стратегия – бу фирма томонидан тақдим этилаѐтган 
маҳсулот ѐки хизматлар дифференциацияси стратегиясидир, яъни соҳа 
доирасида ушбу маҳсулот ѐки хизмат ноѐб деб қабул қилиниши мумкин бўлган 
ҳолат. Дифференциация турли ҳил шаклларда амалга оширилиши мумкин: 
дизайн ѐки бренднинг мавқеига мувофиқ (Fieldcrest – сочиқ ва чойшаблар 
ишлаб чиқариш соҳаси, Mercedes - машинасозлик), технологияга мувофиқ 
(Hyster - авто юк ташиш мосламалари ишлаб чиқариш, Macintosh – стерео 
компонентлар соҳаси), функционал имкониятларига мувофиқ (Jenn-Air – электр 
плиталар ишлаб чиқариш), истеъмолчиларга хизмат кўрсатишга мувофиқ 
(Crown Cork and Seal – метал идишлар ишлаб чиқариш), дилерлик тармоғига 
мувофиқ (Caterpillar Tractor – қурилиш техникаси) ва бошқа параметрлар. 
Идеал равишда фирма ўз фаолиятини бир нечта йўналишлар бўйича 
дифференциациялаши (ажратиши) мумкин. Масалан, Caterpillar Tractor 
компанияси нафақат ўзининг дилерлик тармоқлари ва эҳтиѐт қисмлар 
таъминоти билан, балки маҳсулотининг сифати ва ишончлилиги билан ҳам ном 
қозонган. Бу жиҳат оғир қурилиш ускуналари ишлаб чиқарилиши жуда 
қимматга тушадиган соҳа учун жуда муҳим саналади. Таъкидлаш керакки, 
дифференциация стратегияси сарф-харажатларни эътибордан қочириш дегани 
эмас, бироқ ушбу ҳолатда сарф-харажатларга асосий стратегик мақсад 
сифатида қаралмайди. 
Дифференциация рақобат ўйинларидан ҳимоя қилади, чунки у брендга 
нисбатан истеъмолчиларда содиқлик туйғусини уйғотади ва унинг маҳсулот 
нархига нисбатан таъсирини пасайтиради. У ўз навбатида соф даромаднинг 
ўсишига олиб келади, шу билан бирга сарф-харажатларга оид муаммолар 
кескинлашувини пасайтиради. 
Натижада дифференциацияни амалга ошириб, истеъмолчилар ишончини 
қозонган корхона, рақибларига қараганда субститутларга нисбатан мустаҳкам 
ўринга эга бўлади. 
Дифференциацияни амалга ошириш баъзи бир ҳолларда бозорда юқори 
ўринни эгаллашда тўсқинликларга учраши мумкин, чунки дифференциация 
тушунчаси кўпинча маҳсулотнинг экслюзивлигини тақозо этади, бу ҳолат 
бозорда юқори улушга эга бўлиш имконини сусайтиради. Бироқ, 
дифференциация кам сарф-харажатлиликнинг муқобил позициясини тақдим 
этади, зеро бундай вазиятга эришиш ўз навбатида зарурий харажатларни талаб 
этади. Бундай чора-тадбирларга мисол тариқасида катта ҳажмдаги тадқиқот ѐки 
конструкторлик ишларни, юқори сифатли маҳсулотни ишлаб чиқариш ѐки 
мижозлар билан интенсив равишда ишлаш жараѐнларини кўрсатишимиз 
мумкин. 

---

57 
Ҳатто соҳа маҳсулотлари истеъмолчилари бирон бир фирманинг 
афзалликларини тан олсаларда, уларнинг ҳаммаси ҳам ушбу маҳсулотларни 
сотиб олишга қодир бўлмайдилар (баланд нарх-наво бўлиши бозор талаби 
бўлган тақдирда ҳам, мисол учун Caterpillar фирмаси маҳсулотлари). Бошқа 
жавҳаларда эса, дифференциация сарф-харажатларнинг паст даражаси билан 
бирмунча мос келиши мумкин ва маҳсулот нархларини белгилашга тўсқинлик 
қилмайди.