Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш

Адабиётлар 
[1]. ҚМҚ 2.01.18-2000 “Бинолар ва иншоотларни иситиш, шамоллатиш 
ва кондициялаштириш учун энергия сарфи меъёрлари”. Тошкент-2000. 
[2].Пособие по проектированию новых энергесберегающих решений по 
строительной теплотехника (к КМК 2.01.04-97) 
[3]. Афанасьева, O.K. Гелиотеплицы в малоэтажном жилищном 
строительстве // Жилищное строительство- 2007.- №11.-С.18-20 
MUQOBIL ENERGIYA MANBALARIDAN FOYDALANISHNING JORIY 
HOLATI VA ISTIQBOLLARI 
mag. U. Murodov (TAQI) 
Hozirda takomillashgan zamonaviy asbob va qurilmalar yordamida bu ishlar 
amalga oshirilmoqda. Muqobil energiya manbalari turlarining yangi yo'nalishlari va 
sohalari mavjud bo’lib, ular asosan quyidagi turlarga bo’linadi: shamol energetikasi, 
quyosh fotoenergetikasi, bioenergetika, geotermal energetika, sho'rlanish energetikasi 
va okean va dengiz to'lqinlari energetikasi.
Quyosh energetikasi. Quyosh yorug'lik nurlanishini yaxshi yutadigan 
materiallardan (asosan kremniy xom ashyo materiali hisoblanadi) turli xildagi va 
mexanizmdagi fotoo'zgartkichlar yoki fotoaylantirgichlar, fotoelementlar hosil 
qilinadi. (tayyorlanadi). Quyosh optik nurlanish energiyasi o'rtacha yer sharida 1 m
2
yuzaga 1370 joul energiya tushishi aniqlangan. Quyosh optik nurlanish energiyasini 
elektr energiyasiga aylantirishda quyosh fotoelementlari yoki ulardan tashkil topgan 
quyosh panellari (quyosh batareyalari) va ular asosidagi quyosh fotoelektrik 
sistemalaridan foydalaniladi (1-rasm). 
 
1-rasm. Quyosh fotoelektrik qurilmasi va iste'molchilar. 
Nazariy hisob-kitoblarga ko'ra, quyosh energiyasidan dunyo bo'yicha 
foydalanish 2030 yilga borib dunyoda ishlab chiqarilayotgan elektr va issiqlik 
energiya manbalarining 30-35 % ini tashkil etadi deb baholanmoqda.
Shamol energetikasi. Hozirgi paytda zamonaviy shamol energetik qurilmalari 
yaratilgan bo'lib, ular quvvatiga ko'ra mini va makro shamol energetik qurilmalariga 
ajratiladi. Makro shamol energetik qurilmalari (shamol energetik qurilmalari 
parklaridagi shamol generatorlarining quvvati har bir generatorniki 1-5 MVt atrofida 
bo'ladi) asosan shamol parklariga o'rnatiladi. Shuningdek, makro shamol 
generatorlarining ishlashida shamolning tezligi o'rtacha 25-35 m/s atrofida bo'lib 

---

143 
turishi yetarli hisoblanadi. Katta shamol generatorlaridan tashkil topgan "shamol 
parki" ning ko'rinishi 2-rasmda keltirilgan. 
2-rasm. Makro shamol generatorlaridan iborat bo'lgan "shamol parki". 
Bioenergetika (biomassa, biogaz hosil qilish). 
Muqobil energiya manbalari turlaridan yana biri bu "bioenergetika" 
hisoblanadi. Bu energiya turidan foydalanish hozirda asosan qishloq xo'jaligi va 
chorvachilik bilan bog'liqdir. Bioenergetika bu tabiiy xom ashyo mahsulotlarini 
maxsus qurilmalarda (achitish, chiritish) qayta ishlash asosida ulardan tabiiy biogaz 
hosil qilish sohasi hisoblanadi.
Adabiyotlar 
1. Abdiev U.B. "Fizika ta'limida noan'anaviy energiya manbalari", ilmiy – uslubiy 
qo'llanma, Termiz 2013 – yil. 
2. Farenbrux A., Byub R., "Солнечные элементы: теория и эксперимент " M. 
Energoatomizdat, 1987 – g. 
3. Koltun M. M. "Оптика и метрология солнечных элементов» M. Nauka, 1985 
– g. 
4. Mo'minov R.A., Abdiev U.B. Uzluksiz fizika ta'limida noan'anaviy energiya 
manbalari. "Ta'lim texnologiyalari" jurnali maxsus soni, 2012 – yil, 24 – 26 
betlar.