Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

5-§. Қишлоқ хўжалиги соҳасидаги қонунлар ва уларни бузганлик учун юридик 
жавобгарлик. 
Қишлоқ хўжалик қонунчилигини бузганлик учун юридик жавобгарлик ҳақида гапирганда 
авваламбор, юридик жавобгарлик тушунчасининг ўзига тўхталиб ўтишимиз жоиздир. Юридик 
жавобгарлик – ижтимоий жавобгарликнинг бир тури бўлиб, ҳуқуқбузарлик содир этган шахсга 
нисбатан, у бузган ҳуқуқ нормаси санкциясида кўзда тутилган давлат мажбурлов чорасини қўллаш 
ва муайян салбий оқибатларни қўллаш заруриятини ифодалаб, шахс муайян шахсий, мулкий, 
ташкилий ва бошқа неъматлардан маҳрум этилишида намоён бўлади.
Юридик жавобгарлик моҳиятини очиб беришда унинг хусусиятлари аҳамиятли бўлиб, улар 
қуйидагича: 1) давлат мажбурлови билан узвий боғлиқлик; 2) юридик жавобгарликнинг фактик 
асоси фақат ҳуқуқбузарлик бўлиши мумкин; 3) юридик жавобгарлик давлат айблови билан боғлиқ 
бўлиб, ҳуқуқбузар хулқига таъсир этишида намоён бўлади; 4) юридик жавобгарлик доимо 
ҳуқуқбузарга муайян салбий оқибатлар келтириб чиқаради.
Юридик жавобгарликнинг умумий хусусиятларини унинг ҳар бир турига хос бўлган алоҳида 
белгиларидан фарқлаш лозим. Масалан, юридик жавобгарликнинг энг кенг тарқалган таснифи 
сифатида, қайси ҳуқуқ тармоғи нормаси бузилишига қараб жиноят-ҳуқуқий, маъмурий-ҳуқуқий, 
фуқаролик-ҳуқуқий, моддий ҳамда интизомий жавобгарликлардан иборат. Ҳақиқатдан ҳам мазкур 
тасниф бугунги кунда юридик жавобгарликнинг энг кенг тарқалган ҳамда юридик адабиётларда 
энг кўп учрайдиган таснифидир.
Жавобгарликни таснифлаш борасида эса, мутлақо ягона фикр мавжуд эмас. Жавобгарликнинг 
анъанавий таснифидан ташқари, экологик-ҳуқуқий, ер, сув, ўрмон, қишлоқ хўжалик қонунчилиги 
бўйича жавобгарлик турларини ажратиш мумкин.
Қишлоқ хўжалик қонунчилигини бузганлик учун жавобгарлик юридик жавобгарлик 
кўринишларидан бири бўлиб, қуйидаги ўзига хос хусусиятларга эга: 1) барча ҳуқуқбузарликлар 
қишлоқ хўжалиги соҳасида содир этилади; 2) ҳуқуқбузарлик объекти – қишлоқ хўжалигининг у 
ёки бу унсури, аниқроғи – қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ижтимоий муносабатлар бўлади; 3) 
қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар одатда, бир неча объектга (ер, атроф табиий 
муҳит, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши, инсон саломатлиги ва ҳ.к.) зарар етказади; 4) қишлоқ 
хўжалигига оид ҳуқуқбузарликлар содир этган шахсларга қуйидаги жавобгарлик чоралари 
қўланилади: жиноий, маъмурий, интизомий, фуқаролик-ҳуқуқий, ер-ҳуқуқий жавобгарлик.
Қонунчиликда ва хуқуқ назариясида жавобгарликнинг жиноий, маъмурий, интизомий, 
мулкий, моддий ва бошқа турлари кенг қўлланилади.
15
Аграрное право. Учебник. Отв. редакторы: Г.Е. Быстров., М.И. Козырь. - М: Юрид. лит., 1996. - 493 с.

---

96 
Қишлоқ хўжалик қонунчилигини бузганлик учун жавобгарликка тортиш учун асос булиб, 
қишлоқ хўжалик тизимида содир этилган ҳуқуқбузарлик ҳисобланади. 
Қишлоқ хўжалигига оид ҳуқуқбузарликларни таснифлаш бир неча белгиларига кўра амалга 
оширилади. Булар: 
