Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

Маъмурий-ҳуқуқий муносабатлар ва уларнинг турлари
.
Маъмурий-ҳуқуқий муносабат 
деганда, маъмурий-ҳуқуқий норма билан тартирбга солинган, тарафлар маъмурий-ҳуқуқий 
нормалар воситада ўрнатилган ҳамда кафолатланган ўзаро мажбуриятлар ва ҳуқуқлар эгаси бўлиб 
майдонга чиқадиган бошқарув соҳасидаги ижтимоий муносабатлар тушунилади. 
Маъмурий-ҳуқуқ муносабатлар турли мезонлар бўйича таснифланади. Уларга, аввало, ижро 
этувчи ҳокимият органларининг у ёки бу объектга бошқарув ёки тартибга солиш хусусиятига эга 
бўлган таъсир кўрастишидан иборат юридик имконияти киради. 
Юридик хусусиятга кўра, маъмурий-ҳуқуқий муносабатлар иштирокчиларининг ўзаро 
муносабатлари вертикал ва горизонтал ҳуқуқий муносабатларга ажратилади. 
Вертикал ҳуқуқий муносабатлар маъмурий-ҳуқуқий бошқарувнинг ҳамда субъект ва объект 
ўртасида юзага келадиган давлат бошқарув фаолияти учун хос бўлган субординация алоқаларнинг 
моҳиятини энг кўп даражада акс эттиради. Одатда ҳокимият муносабатлари деб аталадиган 
муносабатлар айнан шу муносабатлардир. 
Горизонтал ҳуқуқий муносабатлар деганда, тарафлар амалда ва юридик жиҳатдан тенг 
ҳуқуқли бўладиган муносабатлар тушунилади. Бинобарин, уларда бир тарафнинг бошқа тараф 
учун бажарилиши мажбурий бўлган юридик ҳокимият кўрсатмалари бўлмайди. 
Иштирокчиларнинг таркибига кўра, ҳуқуқий муносабатлар аппарат ичкарисидаги ва 
ташқарисидаги муносабатларга бўлинади. Биринчи ҳолда мавжуд бўлиши шарт бўлган (мажбурий) 
субъект (маъмурий ҳокимият эгаси, аппарат бўғини) аппаратнинг бошқа бўғинлари (органлар, 
хизматчилар ва бошқалар) билан муносабатга киришади. Ушбу ҳуқуқий муносабатлар ижро этувчи 
ҳокимият органлари тизимини, органлар ва хизматчиларнинг ваколатларини, уларнинг ўзаро 
муносабатларини аппарат ичидаги ишлар шакли ва усулларини белгиловчи маъмурий-ҳуқуқий 
нормаларга асосланади. Иккинчи ҳолда, мажбурий субъект фуқаролар, давлатга қарашли бўлмаган 
ташкилотлар, давлат корхоналари ва муассасалар билан ҳамкорлик қилади.