Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий

 
59-расм. Қон гуруҳларининг хусусиятлари 
1 - агглютинация ҳақида тасаввур; 2- қон гуруҳ лари (агглютинин ва 
агглютиногенларнинг тақсимланиши); 3-ҳар хил гуруҳларга қон қуйишни 
оддийлаштрилиган схемаси. 
Кейинги йилларда фақат бир гуруҳдаги қонни ўша гуруҳгагина қуйишга 
ўтиш таклиф қилинди. Бунинг сабабларидан бири шундаки, кўп миқдорда 
қон қуйилганда (4-5 литр) донорнинг агглютининлари суюлмайди ва 
реципиент эритроцитларини агглютинациялайди. Иккинчи сабаби, I гуруҳ 
қонига эга бўлган шахсларнинг 10-20 % да анти-А ва анти-В агглютининлари 
борлиги аниқланди. Буларнинг қони бошқа гуруҳларга қуйилганда 
гемотрансфузион шок ривожланиб, ҳалокатга олиб келиши мумкин. Бундай 
хавфли ҳолатнинг ривожланиш механизми қуйидагича: эритроцитлар бир-
бирига ѐпишиб қолади, улардан тромбопластин ажралиб чиқиб, томирларда 
қонни ивитади, қон томирлардан ўтмай қолади. 

---

83 
Демак, донор ва реципиент қони бир гуруҳга мансуб бўлиши керак. 
Резус-манфий одамга резус-мусбат қонни қуйиш мумкин эмас. Бир 
донорнинг қонини муайян реципиентга қайта қуймаслик керак. 
 
 
1-иш. Одам қон гуруҳларини аниқлаш 
Ишнинг мақсади: 
Қон гуруҳларини аниқлаш усуллари билан танишиш. 
Ишнинг режаси
:
1. АВО тизими қон гуруҳларини аниқлаш усулларини ўрганиш. 
2. Резус омилини аниқлаш. 
3. Топшириқ. 
Керакли жиҳозлар:
О (I), А (II), B (III) қон гуруҳларидан зардоб намуналари ҳамма гуруҳ 
учун антивирус зардоби, буюм ойнаси, 5 дақиқали қумсоат, шиша таѐқчалар, 
томизгич, пробиркалар, қалам, стерилланган игна, пахта, спирт, йод, 10% ли 
лимон кислотаси, физиологик эритма, микроскоп. 
Буюм ойнасининг бир томонига ойнага ѐзувчи қалам билан ―2‖, 
иккинчисига -―3‖ деб ѐзилади. Ана шу белгилар ѐнига 2 ва 3 гуруҳ қон 
зардобидан тўлиқ бир томчидан ―2‖ ва ―3‖белгилар ѐнига томизилади. Буюм 
ойнаси оқ қоғоз устига қўйилади. Сўнгра чап қўлнинг 4-чи бармоқ терисини 
аввал спирт, кейин эфир билан артилади. Бармоқ қуригач стерил, фақат бир 
марта ишлатиш мумкин бўлган нина билан, унинг ѐн томонидан 2-3 мм 
чуқурликда тешилади, чунки бу ерда капилляр томирлар тўри зич бўлгани 
учун қон эркин оқиб чиқади. Шиша таѐқча билан кичик қон томчисидан 
буюм ойнасидаги 2 қон гуруҳи зардобига, кейин таѐқчанинг иккинчи тоза 
учи билан иккинчи қон томчисини 3 қон гуруҳ зардобига қуйилади. Қон 
томчилари зардоб билан алоҳида-алоҳида тоза шиша таѐқча учлари билан 
аралаштирилади. Қон томчилари аралаштирилган вақт белгиланади ва 5 
дақиқа давомида томчилар кузатилади. Буюм ойнаси вақти-вақти билан 
қимирлатиб турилади. Орадан 4 дақиқа ўтгач агглютинация содир бўлган 
томчилар устига бир томчидан физиологик эритма қўшилиб яна буюм ойнаси 
қимирлатилади ва 5 дақиқа ўтгач натижа аниқланади. Агглютинация содир 
бўлган томчи тиниқ, эритроцитлари тўда-тўда бўлиб ѐпишиб қолган бўлади. 
Қон гуруҳи агглютинацияга қараб аниқланади. Агар 5 дақиқа давомида икки 
гуруҳ зардоб томчисида агглютинация содир бўлмаса, текширилувчининг 
қони 1-гуруҳ бўлади. Агар агглютинация 3-гуруҳ зардобида содир бўлса, 
текширилувчининг қони-2 гуруҳ ва аксинча агглютинация 2 гуруҳ зардобида 
содир бўлса, текширилувчининг қони 3-гуруҳ бўлади. Борди-ю, 
агглютинация икки гуруҳ зардобида содир бўлса, унда текширилувчининг 
қони 4-гуруҳга мансуб бўлади. Қўшимча I гуруҳ қонини I гуруҳ зардобида, 
IV қонини эса IV гуруҳ зардобида аниқлаш мумкин (60-расм). 

---

84 
Буюм ойнаси ўрнига махсус юзали оқ пластинкалар қўлланилади. Қон 
гуруҳини аниқлаш учун ивимайдиган (цитратли) қон ѐки ивиб қолган қон 
тагидан олинган эритроцитлар қўлланиши мумкин.