Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий

 
Эркакларнинг жинсий безлари гормонлари 
Мояк буралма каналчалари ва у ерда жойлашган қон томирлар 
атрофида уруғдоннинг йирик интерстицал без ҳужайралари, яъни Лейдиг 
тўплами жойлашган. Лейдиг ҳужайраларида жинсий гормон - 
тестостерон
ишлаб чиқарилади. Каламушларнинг уруғдонини ўртача оғирлиги 2,5-3 г ни 
ташкил қилади.
50-расм. Уруғдон гормонлари ва уларнинг функцияси. 
Аѐлларнинг жинсий безлари гормонлари 
Экстрогенлар 
ва гестагенлар аѐлларнинг жинсий гормонлари 
хисобланади. Асосий эстрогенларга - 
эстрон
, 
эстриол
ва 
эстрадиоллар
киради. Эстрогенларнинг кўп қисми фолликуллар билан Грааф 
пуфакчаларининг пардасида ҳосил бўлади. Буйрак усти безларининг 
пўстлоғида бир оз миқдорда экстрогенлар ҳосил бўлади. Эстрогенлар 
аѐлнинг балоғатга етишига яъни, унинг организми ва жинсий аъзоларнинг 
ривожланиши, уруғланиши, хомиланинг ривожланиши ва бола туғишни 
таъминлаб берадиган даражага етишига замин яратади. Бу гормон 
организмда иккиламчи жинсий белгилар пайдо бўлишида асосий роль 
ўйнайди. Демак, овариал-менструал цикл экстрогенларнинг ҳосил бўлиши ва 
физиологик таъсирига боғлиқ жараѐн. Циклнинг ўртасида эстрогенлар 
ҳаммадан кўп ишлаб чиқарилади. Эстрогенлар эндометрий ва миометрий 
гипертрофияси ва гиперплазиясига сабабчи бўлади, бачадоннинг қон билан 
таъминланишини яхшилайди. Эстрогенлар балоғатга етиш даврида 
бачадонни катталашиб, сут безларини ўсишига ѐрдам беради. Эстрогенлар 
асаб ва юрак-томир тизимига, моддалар алмашинувига жиддий таъсир 
қилади. 
 

---

73 
51-расм. Тухумдон гормонлари ва уларнинг функциялари 
Тухумдонлардаги сариқ танада ҳосил бўлган гормонларга 
гестагенлар
киради 
ва 
унинг 
асосий 
вакили 
прогестерондир
. 
Бу 
гормон 
ҳомиладорликнинг 
меъѐрида 
боришини 
таъминлайди. 
Прогестерон 
уруғланган тухум ҳужайранинг пайвандланиб олишига эндометрийни 
тайѐрлайди, миометрий гипертрофияси ва сут безлари ривожланишини 
тезлаштиради. Кейинчароқ прогестерон хомиладорлик билан алоқадор 
бўлган бир қанча жараѐнларни таъминлаб беради. Ҳомиладорликнинг 
кейинги босқичида прогестеронни плацента ишлаб чиқаради.