Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий

 Қалқонсимон без 
Бу 
без 
одам 
ва 
умуртқали ҳайвонларда бўйин 
соҳасидаги 
хиқилдоқнинг 
қалқонсимон 
тоғай 
олди 
томонида 
жойлашган. 
У 
тақасимон шаклда, ўнг ва чап 
бўлаклардан иборат. Пастда 
узуксимон 
тоғайни 
ва 
кекирдакнинг юқори 3-4 тоғай 
ҳалқаларини қисман олдиндан 
ва ѐн томондан қалқон каби 
ўраб 
туради 
(43-расм). 
Одамлардаги 
безни 
ѐн 
бўлакларининг 
вертикал 
узунлиги 50 мм, қалинлиги 10-
20 мм га тенг. Безнинг 
оғирлиги 30-50 г га тенг. 
43-расм.
Қалқонсимон без 
Каламушларда қалқонсимон безнинг вазни 15-20 мг ни ташкил қилади. 
Қалқонсимон бездан оқиб ўтадиган қон миқдори буйракдан оқиб ўтадиган 
қондан беш ҳисса кўп. Бу без ҳар иккала томонидан бир жуфт юқори 
қалқонсимон артериялар, пастроқда бир жуфт пастки қалқонсимон 
артериялар ва тоқ артерия ѐрдамида қон билан таъминланади. 
Бу артериялар безнинг ташқарисида ва ичида жуда кўплаб 
анастамозлар ҳосил қилади. 
Асаб толалар эса парасимпатик толаларни n. vagus дан, симпатик 
толаларни эса бўйиндаги симпатик тугунлардан олади (ўрта, юқори 
чигаллари). 
Майда 
лимфа 
томирлари 
безнинг 
ички 
қисмидаги 
фолликулаларни ўраб ўтиб, хиқилдоқ олди ва кекирдак олди лимфа 
тугунларига қуяди. 
 
Қалқонсимон олд безлари 
Бу без, ички секреция безларининг энг кичиги, ва у қалқонсимон безни 
ѐн бўлакларининг орқа юзасига ѐпишган бўлади). Одамларда бу безларнинг 
узунлиги 6 мм, кенглиги 4 мм, қалинлиги 2 мм га тенг. Шу сабабли уни 
препаровка қилиб қаралганда, уни ўраб турган ѐн тўқимасидан ажратиб олиш 
қийин. Бу безнинг ҳар бири алоҳида махсус фиброз капсуласига ўралиб 
туради. Бу безлар эпителий ҳужайралардан ташкил топган. Улар қон 
томирларга жуда бой бўлиб, эктодермани ташкил этувчи бронхоген безларга 
киради. Бу безлар III-IV жабра ѐриқлари ҳисобига юзага келади. Тўртта без 
ўрнига баъзан бешта без ҳосил бўлиб қолади. Қон томирларини кириши ва 
иннервация қилиниши қалқонсимон бездагига ўхшайди.