Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли

Якунлаш тезлиги 
– ахборотни тезда англаш, бирлаштириш ва 
мазмунли нарсага айлантириш қобилияти [1]. 
Хорижда якунлаш тезлиги қобилиятини аниқлашга доир бир қанча 
тестлар ишлаб чиқилган. Улардан бири “Яширин сўзлар” (Concealed words) 
тестидир [2]. Тест Тёрстон томонидан таклиф қилинган бўлиб, синалувчиларга 
4 дақиқа вақт ичида 25 та сўзни топишдан иборат бўлган топшириқлар 
берилади. Биз бу тестни мослаштириш ва стандартлаштириш мақсадида 
стимул материалини ўзбек тилида ўзимиз туздик. Ўқувчиларга ўзбек тили 
луғатидаги 25 та сўзлар айрим жойлари ўчирилган ҳолатда берилди. 
Ўқувчилар уларни топишлари ва ёнидаги бўш сатрга ёзишлари керак бўлди. 
Мисол учун қуйида келтирилган 3 хил мураккабликда тузилган сўзларни 
келтирамиз: 
1.
 
 
2.
 
 
3.
 
 
Бу ерда “оила”, “афсона” ва “китоб” сўзлари яширинган ҳолда 
келтирилган. Стимул материали тестларга қўйилган талабларга амал қилинган 
ҳолда бир неча марта таҳрир қилинди. Унинг 2-варианти ҳам тузилиб, тест-
ретест натижалари ўрганилди. Тестнинг ишончлилиги 0,75 га тенг бўлди. Ҳар 
бир тўғри бажарилган топшириққа бир балл берилди. 
Ўқувчилар томонидан жуда қизиқарли деб баҳоланган мазкур тест 
муваффақиятли тарзда кўп сонли респондентларда синалди. Тадқиқотда 
асосан ўрта ва ихтисослашган мактабларнинг ўзбек тилида таҳсил олувчи 9-
синф ўқувчилари иштирок этдилар. 

---

62 
Жами 1115 та респондентлар (552 та ўғил бола ва 563 та қиз бола) 
қатнашган тадқиқотимиз Бухоро (Қоракўл т.- 1-ИДУМ, 18, 20), Тошкент 
(Ўртачирчиқ т.- 9, 72-ИДУМ; Оҳангарон т.-49; Тошкент т.-8; Нурафшон ш.-10; 
Тошкент ш.- 35, 92, 111,125, 149, 172, 193, 195, 200 273, 277, 292, ТФИДУМ) 
ва Фарғона (Фарғона ш.- 5, 13; Қўқон ш.- 32-ИДУМ) вилоятларининг ўрта 
таълим муассасаларида олиб борилди. 
 
Тест натижалари ўғил ва қиз бола ўқувчиларида алоҳида таҳлил қилиниб 
беш хил даражадаги (жуда паст, пастроқ, ўрта, яхши ва юқори) баҳолаш 
мезонлари ишлаб чиқилди (1-жадвал).