Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети

Ҳар икки белги бўйича тўлиқсиз доминантлик ҳолати кузатилган вақтда белгиларнинг ирсийланиши.


88-масала*. Ғўза ўсимлигида ўсимликнинг антоциан ранги (Rp) яшил ранги (rp) устидан тўлиқсиз, толанинг қўнғир ранги (Fr^Br) оқ ранги (Fr^br) устидан тўлиқсиз доминантлик қилади. Ҳар икки белги бўйича доминант гомозиготали ғўза ўсимлиги ҳар икки белгиси рецессив гомозиготали бошқа бир ғўза ўсимлиги билан чатиштирилиб, F₁ да ўсимлик ранги оралиқ, толаси новвот рангда бўлган дурагай ўсимликлар олинди. F₁ дурагайларини ўз-ўзи билан чанглантириб F₂ ўсимликлари олинди. F₂ дурагайларида кузатиладиган генотипик ва фенотипик синфларни аниқланг. F₁ дурагайлари ҳар икки ота-она ўсимликлар билан қайта чатиштирилса нима бўлади?
Масаланинг ечилиши:
Белги Ген
Ўсимликнинг антоциан ранги Rp
Ўсимликнинг яшил ранги rp
Толанинг қўнғир ранги Fr^Br
Толанинг оқ ранги Fr^br

антоциан ранг, яшил ранг,

қўнғир тола оқ тола
P ♀ Rp Rp Fr^Br Fr^Br X ♂ rp rp Fr^br Fr^br
g Rp Fr^Br rp Fr^br
F₁ Rp rp Fr^Br Fr^br - оралиқ ранг, новвот ранг тола
оралиқ ранг, оралиқ ранг,
новвот ранг тола новвот ранг тола
P ♀ Rp rp Fr^Br Fr^br X ♂ Rp rp Fr^Br Fr^br
g Rp Fr^Br, Rp Fr^br, Rp Fr^Br, Rp Fr^br,
rp Fr^Br, rp Fr^br rp Fr^Br, rp Fr^br
F₂ 1. Rp Rp Fr^Br Fr^Br - 1 антоциан, қўнғир тола
2. Rp Rp Fr^Br Fr^br - 2 антоциан, новвот ранг тола
3. Rp Rp Fr^br Fr^br - 1 антоциан, оқ тола
4. Rp rp Fr^Br Fr^Br - 2 оралиқ ранг, қўнғир тола
5. Rp rp Fr^Br Fr^br - 4 оралиқ ранг, новвот ранг тола
6. Rp rp Fr^br Fr^br - 2 оралиқ ранг, оқ тола
7. rp rp Fr^Br Fr^Br - 1 яшил, қўнғир тола
8. rp rp Fr^Br Fr^br - 2 яшил, новвот ранг тола
9. rp rp Fr^br Fr^br - 1 яшил, оқ тола
Ҳар икки белги бўйича тўлиқсиз доминантлик ҳодисаси кузатилган вақтда F₂ да:
9 та фенотипик синф ҳосил бўлади, уларнинг нисбати - 1:2:2:4:1:2:1:2:1
9 та генотипик синф ҳосил бўлади, уларнинг нисбати - 1:2:2:4:1:2:1:2:1
Фенотипик ва генотипик синфларнинг сони бир хил бўлиб, 9 га тенг бўлади. Агар F₁ дурагайларини доминант гомозиготали ота-она билан қайта чатиштирилса, у ҳолда:
оралиқ ранг, антоциан ранг,
новвот ранг тола қўнғир тола
P ♀ Rp rp Fr^Br Fr^br X ♂ Rp Rp Fr^Br Fr^Br
g Rp Fr^Br, Rp Fr^br, Rp Fr^Br
rp Fr^Br, rp Fr^br
F_B Rp Rp Fr^Br Fr^Br - антоциан, қўнғир тола
Rp Rp Fr^Br Fr^br - антоциан, новвот ранг тола
Rp rp Fr^Br Fr^Br - оралиқ ранг, қўнғир тола
Rp rp Fr^Br Fr^br - оралиқ ранг, новвот ранг тола
F_B да тўртта фенотипик синфлар ҳосил бўлади, уларнинг нисбати 1:1:1:1.
Агар F₁ дурагайлари рецессив гомозиготали ота-она билан қайта чатиштирилса:
оралиқ ранг, яшил ранг,
новвот ранг тола оқ тола
P ♀ Rp rp Fr^Br Fr^br X ♂ rp rp Fr^br Fr^br
g Rp Fr^Br, Rp Fr^br, rp Fr^br
rp Fr^Br, rp Fr^br
F_B Rp rp Fr^Br Fr^br - оралиқ ранг, новвот ранг тола
Rp rp Fr^br Fr^br - оралиқ ранг, оқ тола
rp rp Fr^Br Fr^br - яшил ранг, новвот ранг тола
rp rp Fr^br Fr^br - яшил ранг, оқ тола
Бунда ҳам F_B да тўртта фенотипик синфлар ҳосил бўлади, уларнинг нисбати 1:1:1:1.