Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети

206-масала. Жингалак, калта жунли сичқонлар силлиқ, узун жунли сичқонлар билан чатиштирилганда, F₁ да сичқонлар силлиқ ва калта жунга эга бўлган. Таҳлилий чатиштириш ўтказилганда F_B да олинган сичқонларнинг 27 таси силлиқ, калта; 99 таси жингалак, калта; 98 таси силлиқ, узун; 24 таси жингалак, узун жунли бўлган. Бу белгилар қандай ирсийланади?


207-масала. Каламушларда жуннинг қора ранги оқ ранги устидан, кўзнинг оч қизил бўлиши қизил бўлиши устидан тўлиқ доминантлик қилади. Ҳар иккала белги бириккан ҳолда наслдан-наслга ўтади. Лабораторияда қора жунли, оч қизил кўзли каламушлар чатиштирилганда, кейинги авлодда олинган каламушларнинг 26 таси қора жунли, оч қизил кўзли; 24 таси оқ жунли, қизил кўзли; 24 таси оқ жунли, оч қизил кўзли ва 25 таси қора жунли, қизил кўзли бўлган. Ўрганилаётган белгилар бўйича барча каламушларнинг генотипини аниқланг. Бу белгиларни таъмин этувчи генлар хромосомада қандай масофада жойлашган?


208-масала. Одамларда катаракта ва полидактилия доминант генлар орқали белгиланади ва улар битта хромосомада жуда яқин бириккан ҳолда жойлашган. Кўзнинг соғлом ва бармоқларнинг нормал (бешта) бўлиши шу генларнинг рецессив аллеллари билан белгиланади.
1) катаракта касаллигини онасидан ва полидактилияни отасидан генлар орқали олган аёл ҳар икки белги бўйича нормал кишига турмушга чиққан. Бу оилада эслатилган белгилар бўйича қандай фенотипга эга болаларнинг туғилиш эҳтимоли бор?
2) оилада эркак киши ҳар икки белги бўйича нормал ва аёл киши дигетерозиготали бўлса, болаларнинг фенотипи қандай бўлади? Оилада қандай фенотипли болаларнинг туғилиш эҳтимоли кўп?
3) оилада ота-онанинг ҳар иккаласи гетерозиготали бўлса, болаларнинг фенотипи қандай бўлади?
209-масала. Дигетерозиготали AaBb организмлар билан таҳлилий чатиштириш ўтказилганда, F_B да қуйидаги натижа олинган: AB = 902 та,
Ab = 101 та, aB = 98 та ва ab = 898 та. Бундай ажралиш кетишининг сабабини тушунтиринг.

Юқорида келтирилган масалаларда битта хромосомада жойлашган икки ген, масалан A ва B генлари орасидаги кроссинговер фоизини ёки улар орасидаги масофа қанча морганида эканлигини кўриб ўтдик. Икки ген орасидаги кроссинговер уларнинг хромосомада жойлашиш тартибини кўрсатиб бера олмайди. Т. Морган яратган ирсиятнинг хромосома назариясига биноан генлар хромосомада тўғри чизиқ бўйлаб кетма-кет жойлашганлигини ҳисобга олсак, улар кетма-кетлигини аниқлашда битта хромосомадаги камида учта ген орасидаги кроссинговерни ўрганиш лозим бўлади. Ана шу тариқа организм хромосомаларининг генетик хариталари тузилади. Учта ген орасида содир бўладиган кроссинговерга қуйидаги масалани келтирамиз: