Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Мартиус
– қадимги Рим календарида биринчи ой илгари 
чорвачилик ва деҳқончилик, кейинчалик эса уруш худоси Марсга атаб 
қўйилган. 
Маҳаллий вақти
– бу вақт ўша жой меридиани - географик 
узунламасига боғлиқ. Бир меридиандаги соатлар бир вақтни 
кўрсатади. Ер Ғарбдан Шарққа қараб айлангани учун берилган 
меридиандан Шарқдаги жойларда соат кечроқ вақтни, ғарбдаги 
жойларда эртароқни кўрсатади. 
Метон цикли 
– Клеостат циклидаги хатони эрамиздан аввалги 
V асрда қадимги грек олими Метон аниқлаган. Метон бу хатони 
йўқотиш мақсадида 19 йилдан ташкил топган янги циклни ишлаб
чиқади. У 19 йилда 7 эмболистик йил (235 ой ойи, унинг 110 ойи 
«тўлиқ бўлмаган» 125 таси «тўлиқ»)дан ташкил топган. 19 Қуёш йили 
6939.75 (
75
.
6939
19
*
25
.
365

) тахминан 6940 суткадан иборат. 19 Қуёш 
йилини ой календарига мослаштириш мақсадида охирги етти йилни 
эмболистик, тўрт йилни кабиса йили қилиш керак. (354 кун х 12 йил

384 кун х 7 йил

4 кун

6940 кун). 
Метрологик хизмати
- 
давлат органлари ва юридик 
шахсларнинг метрология хизматлари тармоғи ҳамда уларнинг 
ўлчовлар ягона бирликда бўлишини таъминлашга қаратилган 
фаолияти. 

---

145 
Метрология
– юнон тилидан олинган булиб,
 “метрон” – ўлчов, 
“логос”
– фан деган маънони англатади, ўлчов бирликлари ҳақидаги 
фан. 
Минтақа вақти
– деб шу минтақанинг ўрта меридиандаги 
ўртача Қуёш вақти қабул қилинган. Хўжалик ва бошқа амалий 
ишларда қийинчилик туғдирмаслик учун меридиан вақти чегаралари 
қатъий меридиан бўйлаб эмас, баъзан сиёсий ва маъмурий чегаралар, 
дарёлар бўйлаб ўтказилади. Ўзбекистонда минтақа вақтига 1919 
йилдан амал қилинади. Мустақилликка эришгандан кейин 
республиканинг бутун ҳудуди бир минтақа деб қабул қилинди.
Мирзо Улуғбек –
улуғ астроном, буюк мутафаккир “Зижи 
Кўрагоний” асари муаллифи. Олим йил ҳисобининг Шарқ халқлари 
қабул қилган усулларини баён этиб, “юнон, маликий, хитой ва уйғур 
эралари” ҳамда улар орасидаги фарқ, мазкур эралардаги байрам 
кунлари тўғрисида батафсил маълумот беради. Европада Мирзо 
Улуғбек ва Насриддин Тусийнинг юлдузлар жадвали катологи 1648 
йилда Оксфорд университети астрономи Жон Гривас томонидан 
нашрга тайёрланган. 1650 йилда Мирзо Улуғбек асарларининг 
хронологияга оид маълумотлари, Шарқ халқларида йил ҳисоби, 
календарларга доир қисмлари нашр этилади. Мирзо Улуғбекнинг 
юлдузлар катологи 1665 йилда Томас Хайд томонидан лотин ва форс 
тилларида нашр қилинади. 1853 йилда Мирзо Улуғбекнинг бу 
жадвалларга берган тўлиқ муқаддимасини Седиллот таржимаси билан 
нашр этилган.