Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги хамидов мухамадхан

III.14 Йўл тармоқларини, далани ҳимояловчи дарахт қаторларини 
лойиҳалаш. 
Хўжаликда йўл тармоқлари қуйидаги мақсадлар учун лойиҳаланади: 
а)қишлоқ хўжалик маҳсулотларини суғориш участкаларидан олиб 
чиқиб кетиш. 
б)қишлок хўжалик машиналарини хўжалик бўйича кўчиб юриши ва 
ҳар бир далага бориш. 
в) хўжаликни район маркази ва тайѐрлов пунктлари билан боғлаш. 
Шунинг учун хўжаликда дала, ички хўжалик йўллари, тармоқлари 
қурилади. Йўл тармоқлари одатда, асосий суғориш ѐки ташловчи каналлар 
бўйлаб шундай жойлаштириладики, бунда йўлларни сув босмаслиги, 
кўприклар сони кам бўлиши, энг кам узунликга ва энг яхши эксплуатация 
шароитларига эга бўлиши шарт. 
Дала йўлларини грунтли қилиб ва даланинг паст томони бўйлаб ички 
хўжалик йўллари билан бирлашадиган қилиб ва даланинг паст томони 
бўйлаб ички хўжалик йўллари билан бирлашадиган қилиб лойиҳаланади, йўл 
четидаги ариқчалар ташлама сувларни чиқариш учун ишлатилади. Йўл 
ўлчамлари унинг турига қараб қабул қилинади (Практикум, 141 бет). 
Ҳимояловчи дарахт қаторлари далаларда сувнинг афзалроқ ишлатилиши 
учун ва шамолнинг таъсирини камайтириш учун лойиҳаланади, уларнинг 
ердан фойдаланиш чегаралари, алмашлаб экиш далалари, йўл ѐқалари, 
доимий суғориш ва сув ташлаш тармоқлари бўйлаб жойлаштирилади. 

---

225 
Дарахт қаторлари иложи борича каналларнинг дахлсиз қисмида, йўл 
бўйидаги резервларда кўзда тутилади. Шамол кучли эсадиган районларда ҳар 
500 м. дан 5 қаторли асосий ва ҳар бир 1500 м. дан ѐрдамчи 3 қаторли 
ихоталаштириш кўзда тутилади, қаторлар оралиуи 2,5 м, дала томондан 0,3 
м. ажратилади, 5 қаторлик эн 10,3 м, 3 қаторли эн эса 5,3 м., шамол ўртача 
эсадиган районларда асосий 4 қаторли ихоталаштириш ҳар 500 м. дан 
ѐрдамчи эса ҳар 1500 м. дан лойиҳаланади, 4 қаторли эни 7,8 м.га тенг. 
Шамол кучсиз бўладиган районларда 2,8 м. энли 2 қаторли система жорий 
қилинади.