Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги хамидов мухамадхан

 
6.5.4. 
ТОМЧИЛАТИБ СУҒОРИШ ТИЗИМИНИНГ ҚУВУРЛАРИ
Томчилатиб суғориш тизимининг қувурлари бош (магистрал) ва 
тарқатувчи қувурларга бўлинади. 
Магистрал қувур сувни тарқатувчи қувурларга етказиб берса, тарқатувчи 
қувурлар сувни томизгичли шлангларга тақсимлаб беради.

---

149 
 
Магистрал қувур 
Магистрал (бош) қувур
 
суғоришга бериладиган сувни насос станциясидан 
тарқатувчи қувургача етказиб бериш учун хизмат қилади.
Замонавий томчилатиб суғориш тизимларида магистрал қувур сифатида, 
асосан, диаметри 110 ва 75 мм бўлган қувурлардан фойдаланилади. 
 
40-расм. Томчилатиб суғориш тизимининг магистрал қувури полиэтилендан 
тайѐрланади ва ер остига ѐтқизилади 
 
Магистрал қувур зангламайдиган ва юқори босимда ишлашга чидамли 
материалдан тайѐрланади. 
Магистрал қувурнинг диаметри зарур миқдордаги сувни минимал босим 
исрофи билан ўтказа оладиган қилиб танланади.
Магистрал қувур, асосан, ер остига (0,5 м гача чуқурликка) ѐтқизилади ва 
тупроқ билан кўмилади.
 
 
Тарқатувчи қувурлар 
Тарқатувчи қувурлар
сувни магистрал қувурдан томизгичли 
шлангларга етказиб бериш учун хизмат қилади ва одатда, полиэтилендан 
тайѐрланади ва ички диаметри керакли миқдордаги сувни ўтказа оладиган 
катталикда бўлиши лозим. 
Тарқатувчи қувурларнинг диаметри ўтказиладиган сувнинг сарфи ва 
қувурдаги босим исрофи асосида аниқланади. Тарқатувчи қувурларнинг 
диаметри, одатда, 32 мм дан 75 мм гача оралиқда танланади. 

---

150 
41-расм. Тарқатувчи қувурлар бош қувурга тўғридан-тўғри ѐки сувни 
бошқарувчи гидрантлар ѐрдамида уланади. 
Замонавий томчилатиб суғориш тизимларида тарқатувчи тарқатувчи 
қувур учун ―Layflat‖ (Лэйфлэт) типидаги эгилувчан қувурлардан фойдаланиш 
кенг тарқалмоқда.
 
―Layflat‖ типидаги қувурлар иссиқ ва совуққа чидамли, 5 йилдан ортиқ 
хизмат қилади ва 4 атм. босимга чидайди.
―Layflat‖ типидаги қувурлар мавсум бошида керакли экин даласига ер 
устига ѐтқизилади ва мавсум охирида йиғиб олинади. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А)
“Layflat” типидаги эгилувчан қувурларни ѐйиш 

---

151 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Б) Қувурларнинг далада ѐйилиши 
 
 
 
 
 
 
 
В) Қувурларни мавсум охирида йиғиш 
42-расм. Томчилатиб суғориш тизимида ―Layflat‖ типидаги эгилувчан 
қувурлардан фойдаланиш намуналари