Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

Differensiallovchi elementlar. Boshqarish qonuniyatiga hosila kiritishni ta’minlovchi korreksiyalovchi qurilmalar elektr, mexanik va elektrmexanik guruhlarga bo‘linadilar. SHu bilan bir qatorda elektr qurilmalar o‘zgaruvchan va o‘zgarmas toklarda ishlaydilar.

Elektr signallarni, burchak va chiziqli siljishlarni o‘zgartiruvchi differensiallovchi elementlar aktiv tipli va passiv tipli bo‘lishi mumkin. 7.4- rasmda gidravlik differensiallovchi qurilma (2) dan foydalanish ko‘rsatilgan. U ichki yonish dvigatelining o‘qini aylanish tezligini barqarorlashtiruvchi richagli teskari bog‘lanish zanjirida qo‘llangan. Gidravlik kuchaytirgich (1) ning



porsheni siljiganda teskari bog‘lanish richagi ham harakatlanadi. Harakat shunday bo‘ladiki, unda gidravlik dempfer (2) ni to‘ldirib turgan yog‘ aniq bir o‘lchamga kelitirilgan teshik (3) dan oqib ketib ulgurmaydi. Kuchaytirgich (1) ning porsheni to‘xtagach, dempferdagi yog‘ prujina ta’sirda sekin — astalik bilan teshik orqali bir bo‘shliqdan ikkinchi bo‘shliqqa oqib o‘tadi. Natijada teskari bog‘lanish richagi dastlabki holatiga qaytadi. Bu boshqarish tizimsi bilvosita ta’sir etuvchi astatik tizmdir (strelkalar yordamida yog‘ni quyish va to‘kish yo‘llari ko‘rsatilgan).

Agar mexashsh differensiallovchi teskari bog‘lanishlar elektr quril-malarning parametrlariga ta’sir ko‘rsatsa, bunday qurilmalar elekt- romexanik differensiallovchi qurilmalar deb ataladi.

O‘zgarmas tok zanjirlarida kirishdagi kuchlanishning hosilasiga proporsional bo‘lgan signallarni olish uchun sig‘im va omik qarshiliklardan tashkil topgan passiv to‘rt qutbliliklardan foydalaniladi (RS-konturlar). Ularning eng yaxshi va qulay tomonlari bu : arzonligi, tayyorlashning osonligi, standart detallardan foydalanish imkoniyatining mavjudligi, ayrim elementlarning almashtirishni mumkinligi va harakatlanuvchi qismlarning yo‘qligidir. Sodda differensiallovchi kontur 7.5_a-rasmda ko‘rsatilgan 7.5 -rasm

7.5-rasm

Konturning uzatish funksiyasi

K(p)=Tp(1+Tp)^-1,

bu erda T=RS-konturning vaqt doimiysi.

Differensiadlovchi qurilmalar oddiy tutashgan-berk avtomatik tizimlar (differensiatorlar) ko‘rinishida ham bo‘lishi mumkin, elekt­ron model sifatida bo‘lishi ham mumkin va hokazo.