Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

3) Elektr teskari bog‘lanish

Bu ko‘rinishdagi korreksiyalovchi qurilmalarda elektr signal oldinda turgan qandaydir elementning chiqishidan kelib kiradi (7.3-rasm).


Agar bordiyu, tezkor teskari bog‘lanishlarda taxogeneratorlardan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘imasa, u holda ko‘prik elkalaridan biri bo‘lib, bajarish dvigateli Dning (7.3_a-rasm) yakori xizmat qiladi. Dga generator Gdan sozlovchi kuchlanish beriladi. Ko‘prik berilgan rejimda muvozanatlashgan bo‘lsa, kuchaytirgich Kning kirishiga berilayotgan kuchla­nish burchak tezligiga proporsional bo‘ladi. Agar ko‘prik muvozanat holatida bo‘lmasa unda kuchlanish tezlik va tezlanishga proporsional bo‘ladi.

YAna boshqacharoq misollar qatoriga elektron (7.3_b-rasm), magnit va elektromashinali (7.3_v-rasm) kuchaytirgichlarning chiqishidan kirishga boshqarish chulg‘amlari yoki potensiometrlar orqali signalni uzatish hol-larini ko‘rish mukin. 7.3_v -rasmda ko‘zg‘atgichning kuchlanishi bo‘yicha va asosiy zanjir yakorning toki bo‘yicha dag‘al elektr teskari bog‘lanishga ega bo‘lgan tizim misoli ko‘rsatilgan.

Elektr teskari bog‘lanishning yana bir ko‘rinishi egri chiziqli tavsifiga ega bo‘lgan, muvozanat holatdagi ko‘prik sifatida berilishi mumkin. Muvozanat holatidagi ko‘prikning kirishidagi ozuqa kuchlanish tebranishlar natijasida tokni o‘zgartiradi. Bu ko‘prik elkalaridan oqayotgan tok qiymatining o‘zgarishi natijasida, egri chiziqlik tufayli, ko‘prik elkalarining birida muvozanat buziladi. Bu esa ko‘prikning chiqishida kirishdagi kuchlanish miqdorning og‘ishi bilan aniqlanadigan signal paydo bo‘lishiga olib keladi.

O‘zgaruvchan tokda ishlaydigan avtomatik tizimlarda shunday dag‘al teskari bog‘lanish qurilmalari ishlatiladiki, ular yordamida kirishdaga signalning kattaligi yoki fazasi o‘zgarganda chiqishdagi signalning ham kattaligini va fazasini o‘zgartirish mumkin. Buning uchun odatda o‘zgaruvchan kuchlanishni qutblari kirshidaga kuchlanishning fazasi bilan aniqlanadigan, o‘zgarmas kuchlanishga aylantirib beradigan to‘g‘rilagich—kuchaytirgich qurilmalardan foydalaniladi.