Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

корхоналар ва давлатга реализация қилинадиган қисми. 
Импортга тўловлар экспортдан олинган даромаддан ортиқча бўлса, бу мамлакатнинг 
жорий операциялар бўйича баланси тақчиллигини билдиради. Бу тақчиллик чет эл қарзлари 
ёрдамида, ёки активларнинг бир қисмини чет элликларга сотиш йўли билан 
молиялаштирилади ва бу капитал ҳаракати ҳисобида акс этади. 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
282 
Капитал ҳаракати ҳисобида активлар билан амалга ошириладиган барча халқаро 
битимлар ўз ифодасини топади. Булар чет элликларга акциялар, облигациялар, кўчмас мулк 
ва ҳ.к. сотишдан олинадиган даромадлар ҳамда чет элдан активлар сотиб олиш натижасида 
вужудга келадиган сарф харажатлар. 
Капитал ҳаракати 
баланси 
= 
Активларсотишдан 
тушумлар 
–
 
Четдан активлар сотиб 
олишгасарфлар 
 
Чет эл активларини сотиш чет эл валюталари заҳираларини кўпайтиради, уларни сотиб 
олиш эса валюталари заҳираларини камайтиради. Капитал ҳаракати ҳисоби ҳам тақчилликка 
ва ижобий қолдиққа эга бўлади. 
Тўлов балансининг тақчиллиги Марказий банк расмий заҳираларини қисқартириш 
ҳисобига молиялаштирилиши мумкин. Расмий заҳираларнинг асосийлари қуйидагилар: 
–
чет элвалюталари; 
–
олтин; 
–
мамлакатнинг ХВФдаги кредит улуши; 
–
қарз олишнинг махсус ҳуқуқи (SDR) ваҳ.к. 
Марказий банк томонидан чет эл валюталарининг бундай сотилиши ва сотиб олиниши 
расмий заҳиралар бўйича операциялар 
дейилади. Бу операциялар Марказий банкнинг 
очиқ бозордаги операциялари билан бир хил эмас. Расмий заҳиралар бўйича операциялар 
натижасида жорий ҳисобдаги қолдиқ суммаси, капитал ҳаракати ҳисоби ва заҳиралар 
миқдорининг ўзгариши нолни ташкил қилишизарур.