Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
268 
мамлакатлардаги интеграциянинг турли элементлари бир хилда ривожланмайди. Шунга 
кўра, интеграциянинг қуйидаги турларини ажратиб кўрсатишмумкин: 
–
 
қатъий (бир томонлама нафли) интеграция. 
Бу турдаги интеграция ташқи тавсиф 
ҳолатлари билан шартланган бўлиб, мазкур жараёнлардан баъзи мамлакатлар наф кўрувчи 
ҳисобланса, бошқа бирлари донорҳисобланади; 
–
 
мослашувчан (икки томонлама нафли) интеграция. 
Бу турдаги интеграцияда ҳар 
бир мамлакат бир вақтнинг ўзида ҳам донор, ҳам наф кўрувчиҳисобланади. 
Давлатлараро иқтисодий интеграциянинг ривожланишида қуйидаги бир қатор шарт- 
шароитларнинг мавжудлиги таъсир кўрсатади: 
–
интеграцион алоқага киришаётган мамлакатларнинг иқтисодий тараққиёт жиҳатидан 
бир хил даражада бўлиши ҳамда бир турдаги хўжалик тизимларига эгабўлиши; 
–
уларнинг ҳудудий жиҳатдан яқинлиги, ягона минтақада жойлашганлиги ва умумий 
чегарагаэгалиги; 
–
уларнинг тарихан таркиб топган ва етарли даражада мустаҳкам иқтисодий алоқаларга 
эгалиги; 
–
иқтисодий манфаатлар ва муаммоларнинг умумийлиги ҳамда уларни ҳал этишда 
биргаликдаги ҳаракатнинг самарадорлиги ваҳ.к. 
26.2.
 
Жаҳондаги асосий интеграцион гуруҳларнинг амал қилиш хусусиятлари 
 
Интеграция жараёнлари объектив тавсиф касб этишига қарамай, у ўз-ўзича, стихияли 
тарзда бормайди. Балки бугунги кунда ташкил этилган ва фаолият юритаётган минтақавий 
интеграцион тузилмалар уларга кирувчи мамлакатлар ўртасида қонуний келишув ва ўзаро 
шартномалар асосида амал қилади. 
Ҳозирда дунёда жуда кўплаб интеграцион гуруҳлар мавжуд. Биз турли минтақалардаги 
асосий интеграцион гуруҳлар сифатида қуйидаги тузилмаларни кўрсатишимиз мумкин: 
–
Ғарбий Европада – Европа Иттифоқи(ЕИ); 
–
Шимолий Америкада – Эркин савдо тўғрисида 
Шимолий Америка битими(НАФТА); 
–
Осиё-Тинч океани минтақасида – Жанубий-Шарқий 
Осиё мамлакатлари ассоциацияси(АСЕАН).