Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Аҳоли турмуш даражаси – аҳолининг ҳаёт 
кечириши учун зарур бўлган моддий ва маънавий неъматлар билан таъминланиши 
ҳамда улар эҳтиёжининг бу неъматлар билан қондирилишидаражасидир. 
Аҳолининг моддий ва маънавий неъматларга бўлган талаби табиий тарихий миллий ва 
бошқа шарт-шароитларга қараб турлича бўлади ва тез ўзгариб туради. Шунга биноан аҳоли 
турмуш даражасини ифодаловчи кўрсаткичлар ҳам турлича бўлади. 
Аҳоли турмуш даражасининг БМТ томонидан тавсия 
этилган кўрсаткичлари тизими ўз ичига қуйидаги гуруҳларни 
олади: 
1)
туғилиш ва ўлиш даражаси ҳамда бошқа демографик 
кўрсаткичлар; 
2)
ҳаёт кечиришнинг санитар-гигиена жиҳатидан 
шароитлари; 
3)
озиқ-овқат товарларини истеъмолқилиш; 
4)
турар жойшароитлари; 
5)
маълумот вамаданият; 
6)
меҳнат қилиш ва бандликшароитлари; 
7)
аҳолининг даромадлари вахаражатлари; 
8)
ҳаёт кечириш қиймати ва истеъмол нархлари; 
9)
транспорт воситалари; 
10)
дам олишни ташкилэтиш; 
11)
ижтимоийтаъминот; 
12)
инсонэркинлиги. 
Бу асосий кўрсаткичлардан ташқари яна бир қанча кўрсаткичлар ҳам борки, улар 
алоҳида кўрсатилади: аҳоли жон бошига тўғри келувчи ЯИМ, аҳоли жон бошига тўғри 
келувчи миллий даромад, аҳоли жон бошига тўғри келувчи истеъмол ҳажми ва бошқалар. 
Кишилар ҳаёт фаолияти учун зарур неъматлар тўплами меҳнат шароити, таълим, 
соғлиқни сақлаш, озиқ-овқат ва уй-жой сифати каби хилма-хил эҳтиёжларни ўз ичига олади. 
Кишилар эҳтиёжларини қондириш даражаси жамият аъзоларининг алоҳида олган ва оилавий 
даромадлари даражасига боғлиқ. Турмуш даражасини мамлакат даражасида (бутун аҳоли 
учун) ва табақалашган микродаражада (аҳолининг алоҳида гуруҳи учун) қараб чиқиш 
мумкин. Биринчи ёндашув турли мамлакатларда аҳолининг турмуш даражасини аҳоли жон 
бошига тўғри келадиган ялпи ички маҳсулот кўрсаткичи бўйича аниқлаб, қиёсий таҳлил 
қилиш имконини беради. 
Аҳоли гуруҳлари бўйича даромадлар тақсимланиши динамикасини таққослаш