Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Ўртача маҳсулот – жалб қилинган барча ишлаб чиқариш омилларининг бир 
бирлигига тўғри келадиган маҳсулот ҳ

ажми: 
УМ 
=
М 
(
И
, 
К
) 
. 
Айтайлик, 100 бирлик маҳсулот 10 бирлик ишчи кучи, 8 бирлик капитал ва 15 бирлик 
табиий ресурсларни сарфлаш эвазига яратилган. У ҳолда ҳар қайси омилнинг бир бирлигига 
тўғри келадиган маҳсулот ҳажмини ҳисоблаймиз: 
1)
ишчи кучи омили бирлигига тўғри келадиган ўртачамаҳсулот: 
У

М 
=
100 
=
10 
10 
бирликка тенг. 
2)
капитал омили бирлигига тўғри келадиган ўртачамаҳсулот: 
У

М 
=
100 
=
12,5 
8 
бирликка тенг. 
3)
табиий ресурс омили бирлигига тўғри келадиган ўртача маҳсулот: 
У

М 
=
100 

6,7
бирликка тенг. 
15 
Ишлаб чиқариш натижасини баҳолашда ишлаб чиқариш омиллари навбатдаги 
бирлигини сарфлашнинг мақсадга мувофиқлигини ўрганиш, яъни ҳар бир омил қўшимча 
сарфининг у келтирадиган самара билан таққослаш муҳимдир. Бу сўнгги қўшилган маҳсулот 
кўрсаткичи орқали ифодаланади. 
Сўнгги қўшилган маҳсулот – энг сўнгги қўшилган омил (капитал ёки ишчи кучи) 
эвазига ўсган маҳсулот ҳажми. 
«А» корхонада кейинги ойда бошқа ишлаб чиқариш омиллари сарфи ўзгармагани 
ҳолда,ишчикучиресурсларинингсони2бирликкаоширилган,яъни12бирликниташкил 
И 
К 
Е 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
24 
этиб, бунинг натижасида умумий маҳсулот 110 бирликка етган бўлсин. У ҳолда, ишчи кучи 
омилининг сўнгги қўшилган маҳсулоти 5 бирлик (10/2)ни ташкил этади.