Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Bank 
Банк 
Банк 
– кредит муносабатларига хизмат қилиб, 
кредит тизимининг негизини ташкил 
қилувчи махсусмуассасалар. 
Bank operations 
Банк 
операциялари 
Банковские 
операции 
– маблағларни жалб қилиш ва уларни 
жойлаштириш 
бўйича 
амалга 
ошириладиган операциялар. 
Banking profit 
(margin) 
Банк 
фойдаси 
(маржа) 
Банковская 
прибыль 
(маржа) 
– олинган ва тўланган фоиз суммалари 
ўртасидаги фарқ. 
Banking profit 
margins 
Банк 
фойда 
нормаси 
Банковская 
норма прибыли 
– банк соф фойдасининг унинг ўз 
капиталига 
нисбатининг 
фоиздаги 

---

319 
 
ифодаси. 
State Regulation of 
Economy 
Иқтисодиётни 
давлат томонидан 
тартибга солиш 
Государственное 
регулирование 
экономики 
– қонунчилик, ижро ва назорат қилиш 
хусусиятидаги тадбирлар тизимини ишлаб 
чиқиш ва амалга ошириш. 
The purpose of 
state regulation of 
economy 
Иқтисодиётни 
давлат томонидан 
тартибга 
солиш 
мақсади 
Цель 
государственног 
о регулирования 
экономики 
– иқтисодий ва ижтимоий барқарорликни 
таъминлаш, 
иқтисодий 
тизимни 
мустаҳкамлаш ва уни ўзгарибтурувчи 
шароитга мослаштириш. 
The economic 
functions of the 
state 
Давлатнинг 
иқтисодий 
вазифалари 
Экономические 
функции 
государства 
– иқтисодий тизимнинг амал қилишига 
шарт-шароит яратиш ва иқтисодиётни 
тартибга солиш ҳамда иқтисодий ўсишни 
таъминлашга қаратилган чора-тадбирлар. 
Methods of state 
regulation of the 
economy 
Иқтисодиётни 
давлат томонидан 
тартибга 
солиш 
усуллари 
Методы 
государственног 
o регулирования 
экономики 
– тартибга солишнинг маъмурий ва 
иқтисодий воситаларибирлиги. 
Direct methods 
Бевосита усуллар 
Прямые методы 
– иқтисодиётни тартибга солишнинг 
тақиқлаш, рухсат бериш ва мажбурқилиш 
тавсифидаги маъмурий воситалари. 
Indirect methods 
Билвосита 
усуллар 
Косвенные 
методы 
– иқтисодиётни тартибга солишнинг 
иқтисодий восита ва дастаклари. 
Incomes 
Аҳоли 
даромадлари 
Доходы 
населения 
– аҳолининг маълум вақт давомида пул ва 
натурал 
шаклда олган даромадлари 
миқдори. 
nominal income 
Номинал даромад 
Номинальный 
доход 
– аҳоли томонидан пул шаклида олинган 
даромадлари суммаси. 
Disposable income 
Ихтиёрида бўлган 
даромад 
Располагаемый 
доход 
– барча солиқлар тўлангандан кейин 
қолган даромад, яъни шахсий истеъмол ва 
жамғарма мақсадларида фойдаланиш 
мумкин бўлган даромад. 
real income 
Реал даромад 
Реальный доход 
– нарх даражаси ўзгаришини ҳисобга олиб 
аҳоли ихтиёридаги даромаднинг зарур 
бўлган моддий ва маънавий неъматларни 
сотиб олишга етадиган қуввати, яъни 
аҳоли даромадининг харидқуввати. 
Lorenz curve 
Лоренц 
эгри 
чизиғи 
Кривая Лоренца 
– даромадлар тенгсизлиги даражасини 
миқдорий 
жиҳатдан 
ифодаловчи 
геометрик эгри чизиқ. 
Social payments 
Ижтимоий 
тўловлар 
Социальные 
платежи 
– кам таъминланганларга пул ёки натурал 
шаклда ёрдам кўрсатишга қаратилган 
турли хилтўловлар. 
Social politics 
Ижтимоий сиёсат 
Социальная 
политика 
– давлатнинг даромадлар тақсимотидаги 
тенгсизликни, иқтисодиёт қатнашчилари 
ўртасидаги зиддиятларни бартараф 
қилишга йўналтирилган сиёсат. 
world economy 
Жаҳон хўжалиги 
Мировое 
хозяйство 
– халқаро меҳнат тақсимоти, савдо-ишлаб 
чиқариш, молиявий ва илмий-техникавий 
алоқалар 
орқали 
бирлашган 
турли 
мамлакатлар хўжаликларитизими. 
The 
internationalizatio 
n of production 
and economic life 
Ишлаб чиқариш 
ёки 
иқтисодий 
ҳаётнинг 
байналминал- 
лашуви 
Интернационали 
зация 
производства 
или 
экономической 
жизни 
– мамлакатларнинг жаҳон миқёсида 
иқтисодий алоқаларининг кучайиши ҳамда 
иқтисодий 
муносабатларнинг 
тобора 
кенгроқ жабҳаларини қамраб олиши 
жараёни. 
International 
Халқаро 
меҳнат 
Международное 
– алоҳида мамлакатларнинг товар ва 

---

320 
 
division of labor 
тақсимоти 
разделение труда 
хизматларнинг айрим турларини ишлаб 
чиқаришга ихтисослашуви. 
Globalization 
Глобаллашув 
Глобализация 
– жаҳон хўжалигининг бутун маконини 
қамраб олувчи иқтисодий муносабатлар 
ягона тармоғининг ташкил топиши ва 
ривожланиши. 
International 
economic relations 
Халқаро 
иқтисодий 
муносабатлар 
Международные 
экономические 
отношения 
– 
жаҳоннинг 
турли 
мамлакатлари 
ўртасидаги хўжалик алоқаларимажмуи. 
International 
migration of 
capital 
Капиталнинг 
халқаро ҳаракати 
Международная 
миграция 
капитала 
– капиталнинг чет элда жойлаштирилиши 
ва ҳаракат қилиши. 
International labor 
migration 
Ишчи 
кучининг 
халқаро 
миграцияси 
Международная 
миграция 
рабочей силы 
– ишчи кучи ресурсларининг анча қулай 
шароитда 
иш 
билан 
таъминланиш 
мақсадида бир мамлакатдан бошқасига 
кўчиб ўтиши. 
Emigration 
Эмиграция 
Эмиграция 
– ишчи кучининг мамлакатдан доимий 
яшаш жойига чиқиб кетиши. 
Immigration 
Иммиграция 
Иммиграция 
– ишчи кучининг мамлакатга доимий 
яшаш учун кириб келиши. 
International 
economic 
integration 
Халқаро 
иқтисодий 
интеграция 
Международная 
экономическая 
интеграция 
– жаҳон мамлакатлари ўзаро иқтисодий 
алоқаларининг 
чуқурлаштириш 
ва 
барқарор ривожланиши ҳамда миллий 
хўжаликлар ўртасидаги меҳнат тақсимоти 
асосида улар хўжалик алоқаларининг 
бирлашиш жараёни. 
Free Trade Zone 
Эркин 
савдо 
ҳудудлари 
Свободная 
торговая зона 
– иқтисодий интеграциянинг энг оддий 
шакли бўлиб, унинг дорасида савдо 
чеклашлари бекорқилинади. 
Customs Union 
Божхона 
иттифоқи 
Таможенный 
союз 
– 
ягона 
ташқи 
савдо 
таърифлари 
ўрнатишни 
ва 
учинчи 
мамлакатга 
нисбатан ягона ташқи савдосиёсати 
юритишини тақозо қилади. 
payments union 
Тўлов иттифоқи 
Платежный союз 
– 
миллий 
валюталарнинг 
ўзаро 
алмашинуви ва ҳисоб-китобда ягонапул 
бирлигининг амал қилиши. 
Common Market 
Умумий бозор 
Общий рынок 
– бунда унинг қатнашчилари ўзаро эркин 
савдони амалга ошириш ва ягона ташқи 
савдо сиёсати ўтказиш билан бирга 
капитал ва ишчи кучининг эркин харакати 
таъминланади. 
Economic and 
Monetary Union 
Иқтисодий 
ва 
валютаиттифоқи 
Экономический 
и 
валютный 
союз 
– иқтисодий интеграциянинг энг олий 
шакли 
бўлиб, 
бунда 
иқтисодий 
интеграциянинг барча қараб чиқилган 
шакллари иқтисодий ва валюта-молиявий 
сиёсат ўтказиш билан бирга уйғунлашади. 
Stiff (one-sided 
bargain) 
integration 
Қатъий 
(бир 
томонлама нафли) 
интеграция 
Жесткая 
(односторонне 
выгодная) 
интеграция 
– интеграция жараёнларидан баъзилари 
наф кўрувчи, бошқа бирлари донор 
мамлакатлар 
ҳисобланадиган 
интеграциянинг ташқи тавсифҳолатлари 
билан шартланган тури. 
Flexible (win-win) 
integration 
Мослашувчан 
(икки томонлама 
нафли) 
интеграция 
Гибкая 
(обою- 
довыгодная) 
интеграция 
– 
ҳар бир мамлакат бир вақтнинг ўзида 
ҳам 
донор, 
ҳам 
наф 
кўрувчи 
ҳисобланадиган интеграциятури. 
Export 
Экспорт 
Экспорт 
– товарларни чет эллик мижозларгасотиш 

---

321 
 
бўлиб, бунда мазкур мамлакатда ишлаб 
чиқарилган 
товарлар 
мамлакатдан 
ташқарига чиқарилади. 
Import 
Импорт 
Импорт 
– чет эллик мижозлардан товарлар 
(хизматлар) 
сотиб 
олиб, 
уларни 
мамлакатгакиритиш. 
reexport 
Реэкспорт 
Реэкспорт 
– бирор бир мамлакат бошқа мамлакатда 
ишлаб 
чиқарилган 
товарларни 
ўз 
истеъмоли учун эмас, балки учинчи 
мамлакатга қайта сотиш учунхарид 
қилиши. 
reimport 
Реимпорт 
Реимпорт 
– истеъмолчи мамлакатдан реэкспорт 
товарларни сотиб олиш. 
International 
monetary system 
Халқаро 
валюта 
тизими 
Международная 
валютная 
система 
– халқаро валюта муносабатларининг 
давлатлараро битимларда ҳуқуқий жиҳатдан 
мустаҳкамланган шакли. 
Exchange rate 
Валюта курси 
Валютный курс 
– бир мамлакат валютасининг бошқа 
мамлакат валютасида ифодаланган нархи. 
Payment balance 
Тўлов баланси 
Платежный 
баланс 
– 
мамлакат 
резидентлари 
(уй 
хўжаликлари, корхоналар ва давлат) ва чет 
элликлар ўртасида маълум вақт оралиғида 
(одатда бир йилда) амалгаоширилган 
барча иқтисодий битимлар натижасининг 
тартиблаштирилган ёзуви. 
Economic 
transactions 
Иқтисодий 
битимлар 
Экономические 
сделки 
– қийматнинг ҳар қандай айирбошланиши, 
яъни товарлар кўрсатилган хизматлар ёки 
активларга мулкчилик ҳуқуқининг бир 
давлат резидентларидан бошқа давлат 
резидентларига 
ўтиши 
бўйича 
келишувлар. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

322 
 
 

---

323 

---

324 
I. Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни 
Ушбу фан жамиятнинг иқтисодий негизи, унинг таркибий қисмлари, 
умумиқтисодий қонунлар ва категориялар, иқтисодий ҳодиса ва 
жараёнларнинг моҳияти, ижтимоий-иқтисодий тизимлар ва уларнинг амал 
қилиш қонуниятлари, иқтисодий ўсиш каби масалаларни қамраб олади. 
Жамиятда мавжуд иқтисодий қонунларни билиш ва уларнинг амал 
қилишига онгли муносабатда бўлишда, мамлакатни демократлаштириш ва 
иқтисодиётни бозор тамойиллари асосида ислоҳ қилиш жараёнларининг 
моҳиятини тушунишда талабаларни зарур бўлган билимлар билан 
қуроллантиради. 
“Иқтисодиёт назарияси” фани бакалавриатнинг барча иқтисодиёт таълим 
йўналишлари ўқув режаси умумкасбий фанлар блокига киритилган курс 
ҳисобланиб, 1- ва 2-курсларда ўқитилиши мақсадга мувофиқ. “Иқтисодиёт 
назарияси” фани гуманитар ва ижтимоий-иқтисодий фанлар туркумига 
киради ва барча ноиқтисодий бакалавриат таълим йўналишларида ҳам 
ўқитилади. Мазкур фан бошқа иқтисодий фанларнинг назарий ва услубий 
асосини ташкил қилиб, ўз ривожида аниқ йўналишдаги иқтисодий тушунча 
ва категорияларни билиш учун замин бўлиб хизмат қилади.