Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

1.
 
Муайян даврда (масалан, бир йил давомида) сотилиши ва сотиб олиниши лозим 
бўлган товарлар суммаси. 
Товарлар ва хизматлар қанча кўп бўлса, уларнинг нархи қанча 
баланд бўлса, уларни сотиш ва сотиб олиш учун шунча кўп пул миқдори талабқилинади. 
2.
 
Пул бирлигининг айланиш тезлиги. 
Пул бир хил бўлмаган тезлик билан айланади. 
Бу кўп омилларга, жумладан сотилаётган товарлар турига, уларнинг харидоргирлигига 
боғлиқ бўлади. Пул қанчалик тез айланса, муомала учун зарур бўлган пул миқдори шунча
камбўлади. 
3.
 
Кредитнинг ривожланганлик даражаси, пулдан тўлов воситаси сифатида 
фойдаланиш. 
Кўпинча товарлар қарзга (кредитга) сотилади ва уларнинг ҳақи келишувга 
мувофиқкейингидаврлардатўланади.Демак,муомалаучунзарурбўлганпулмиқдори 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
230 
А 
кредит миқдорига мувофиқ камроқ бўлади. Иккинчи томондан, бу даврда илгари кредитга 
сотилган товарлар ҳақини тўлаш вақти бошланади. Бу пул миқдорига эҳтиёжни кўпайтиради. 
Мазкур ҳолатларни ҳисобга олганда, муомала учун зарур бўлган пул миқдори қуйидаги 
формула бўйича аниқланади: 
П 
=
Т
б
 
−
Х
к
+
Х
Т 
м 
, 
Т 
бу ерда: 
П
м 
- муайян даврда муомала учун зарур бўлган пул миқдори; 
Т
б 
- сотилиши лозим бўлган товарлар ва хизматлар суммаси (товарлар миқдори × 
нархи); 
Х
к 
- кредитга сотилган товарлар суммаси; 
Х
т 
– кредитга берилган товарлар ва хизматларнинг тўлаш муддати келган қисми ҳамда 
бошқа тўловлар суммаси; 
А
т 
- пулнинг айланиш тезлиги. 
Пул миқдорига таъсир этувчи омилларни 
ҳисобга олиб, пул муомаласининг қуйидаги 
қонунига таъриф бериш мумкин: