Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
1
Манба: Муаллиф томонидантузилган. 
2
Манба: Муаллиф томонидантузилган. 
166 
Р 
Р
1
0 
Q
1
Q
2
Q 
15.7-расм. Ётиқ кесмада ялпи талаб ва ялпи таклиф мувозанатининг ўзгариши
1
 
Расмдан кўринадики, ётиқ кесмада ялпи талабнинг ўсишига таклиф эгри чизиғи бўйича 
мувозанат нуқтасининг ўнг томонга силижиши орқали жавоб берилади. Яъни, AD
1
дан AD
2
га 
қадар ўсган талаб миқдори иқтисодиётда тўлиқ фойдаланилмаётган ишлаб чиқариш 
қувватларининг ишга туширилиши орқали миллий ишлаб чиқариш ҳажмини Q
1
дан Q
2
га 
қадар ўстириш орқали қондирилади. 
Тик кесмада ишчи кучи ва ишлаб чиқариш қувватларидан тўлиқ фойдаланилади, шу 
сабабли ялпи талабнинг кенгайиши фақат нарх даражасига таъсир кўрсатади, яъни уни 
оширади. Миллий ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми эса ўзгаришсиз қолади (15.8-расм). 
P 
P
2
P
1
0 
15.8-расм. Тик кесмада ялпи талаб ва ялпи таклиф 
мувозанатининг ўзгариши
2
 
 
Расмдан кўриниб турибдики, тик кесмада ялпи талаб миқдорининг AD
1
дан AD
2
га 
ошиши фақат нарх даражасини Р
1
дан Р
2
га қадар ўсишига олиб келмоқда, миллий ишлаб 
чиқариш ҳажми эса потенциал даража – Q
s 
ҳажмида қолмоқда. Чунки бу чегарада 
иқтисодиёт ўзининг барча ишлаб чиқариш имкониятларини ишга солиб бўлганҳисобланади. 
Оралиқ кесмада ялпи талабнинг кенгайиши бир вақтнинг ўзида миллий ишлаб чиқариш 
реал ҳажмининг кўпайишига ва нарх даражасининг ошишига олиб келади (15.9-расм). 
Расмдан кўринадики, ялпи талабнинг AD
1
дан AD
2
га ўсиши ялпи таклиф эгри чизиғи 
бўйлаб миллий ишлаб чиқариш ҳажмининг Q
1
дан Q
2
га қадар кўпайишига олиб келмоқда. 
Бироқ, бу кўпайиш айни пайтда нархлар даражасини ҳам Р
1
дан Р
2
га оширмоқда. Бу эса 
оралиқ кесмада иқтисодиётдаги ишлаб чиқариш ресурслари аста-секин тўла бандлик 
ҳолатига ўтаётганлигини, қўшимча қувватларнинг ишга туширилиши тобора ўсиб борувчи 
харажатлар орқали амалга ошишинианглатади. 
AD
1
AD
2
AS 
Q 
Q
s
AD
2
AD
1
AS 

---