Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Ялпи миллий маҳсулот – бу ўз мамлакати ёки хорижда жойлашган 
миллий корхоналар томонидан яратилган маҳсулот ва хизматлар умумий ҳажмининг 
жами қийматидир. 
Шу ўринда таъкидлаш лозимки, миллий иқтисодиёт ривожланиш 
даражасини аниқроқ ифодалаш ва таққослаш учун ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) кўрсаткичи 
қулайроқдир. Шунинг учун ҳозирги даврда кўпгина мамлакатларда бу кўрсаткичдан 
фойдаланилади. 
Ялпи ички маҳсулот – маълум вақт давомида, масалан, бир йилда шу 
мамлакат ҳудудидаги барча корхоналарда яратилган ва бевосита истеъмолчиларга 
бориб етадиган тайёр маҳсулот ва кўрсатилган хизматларнинг бозор нархидаги 
қийматидир. 
Ялпи ички маҳсулот умумлаштирувчи иқтисодий кўрсаткич бўлиб, у фақат мазкур 
мамлакат ишлаб чиқариш омилларидан фойдаланган ҳолда мамлакат ичида яратилган товар 
ва хизматлар жами қийматининг бозор нархларидаги ифодасини намоён этади. У барча 
ишлаб чиқарувчилар томонидан қўшилган қийматлар йиғиндиси сифатида намоён бўлади. 
Ялпи ички маҳсулот худди ялпи миллий маҳсулот каби ҳисобланади, бироқ ЯИМ 
кўрсаткичига мазкур мамлакатнинг чет эллардаги ишлаб чиқариш омилларидан фойдаланиб 
олиб борилган ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш ҳажмлари киритилмайди, лекин шу 
мамлакат ичидаги хорижий мамлакат корхоналари маҳсулоти киритилади. Шунинг учун 
ЯММ билан ЯИМ миқдор жиҳатдан жуда катта фарққилади. 
ЯММ ва ЯИМнинг ўзаро фарқини қуйидаги расм орқали яққолроқ ифодалаш мумкин 
(14.2-расм). 
14.2-расм. ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги таркибий нисбатлар 
Демак, расмдан кўринадики, мамлакат ЯММ 100 трлн. сўмни (М
2 
ва М
3 
шартли 
рақамлар йиғиндиси), ЯИМ эса 104 трлн. сўмни (М
2 
ва М
1 
шартли рақамлар йиғиндиси) 
ташкилэтади. 
ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги у қадар аҳамиятли бўлмаган фарқ ривожланган 
мамлакатларда ЯИМнинг тахминан ±1% ини ташкил этади. БМТ статистика хизмати асосий 
кўрсаткич сифатида ЯИМдан фойдаланишни тавсия этади. Яқин вақтларга қадар АҚШ 
ваЯпонияда ЯММ кўрсаткичи қўлланилар эди, эндиликда бумамлакатлар ҳам ЯИМ 
кўрсаткичини қўллай бошладилар. 
Мамлакатимизда оқилона иқтисодий сиёсат юргизилиб, тараққиётнинг ўзбек моделида 
белгиланган стратегик тамойилларни изчил амалга ошириш натижасида макроиқтисодий 
барқарорлик сақланиб келинмоқда. 
Хорижий 
корхоналар 
маҳсулоти 
Миллий 
корхоналар 
маҳсулоти 
Чет эллардаги 
миллий 
корхоналар 
маҳсулоти 
М
3 
16 трлн.сўм 
ЯММ 
М
2 
84 трлн.сўм 
М
1 
20 трлн.сўм 
Мамлакат ичидаги ишлаб чиқариш 
ЯИМ 

---