Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги даврон Қодиров. Диловар Қобилова анъанавий хонандалик

Болалармавсум ва маросим қўшиқлари
Тағин шундай қўшиқлар силсиласи ҳам борки, уларни катталар қачонлардир у ёки бу муносабат билан тўқиганлар. Булар маросим ва мавсум тароналари бўлиб, давр ўтган сайин ўзгариб катталар репертуаридан болалар репертуарига ўтган: “Бойчечак”, “Читтигул” – мавсумий ва “Ё – рамазон” – маросим қўшиқлари каби.
Улғайиш эҳтирослари, ўйинлар, катталар билан муносабатлар, ҳаётда ўз мавжудлигини англай бориш шавқу завқлари мурғак қалблардаги тебранишларни ранг-баранг оҳангларда товлантириб, болаларнинг ўзларини ҳам қўшиқчи-шоирга айлантириб қўйган.

Лайлак қор-а, лайлак қор,

Лайлак қорга ман хуштор.
Кийинтирар даламга,
Оқ ипакдек куйлак қор.

Чаман-чаман очилар,

Баҳор чоғи гуллола,
Гулни яхши кўради,
Катта-кичик ҳар бола.
Қўшиқ ўйинга чорлайди
Маълумки, болалар кўпчилик ўйинларининг асосини ҳаракат ташкил этади ва улар ҳаракатли ўйинлар деб айтилади.Болалар ижрочилигида шундай қўшиқлар борки, улар ҳаракатдан иборат ана шу ўйинларнинг қайсидир қисми мазмундорлигини тўлдиришга ҳизмат қилади” ё ўйинга чорлайди, ё ўйинга замин бўлади, ё ўйин учун шарт вазифасини ўтайди, яъни ўйинга муқаддималик вазифасини бажаради;ё ўйиндаги ҳаракатнинг йўналишини белгилаб, драматик ҳолатни юзага келтиради; ё ўйинга якун ясаб, иштирокчиларни тарқалишига даъват этади.Чорламалар, чеклашмачоқлар, гулдир-гуплар, санамалар, ўйин-қўшиқлар ва тарқалиш қўшиқлари ана шундай характерга эга.

Ҳой болалар,болалар,

Келингиз ўйнашайлик.
Қўшиқ айтиб баралла,
Дўстлигимиз куйлайлик.

• 
  Она, она, ким она?
  

- Мен она.

• 
  Сизга осмондаги ой керакми,
  

- Кишнаб турган той керак?.
- Бизга кишнаб турган той керак.

• 
  Кишнаб турган той менман,
  

- Ўт, биздан экансан.

Ҳой ўртоқжон, ўртоқжон,

Бирга-бирга ўйнадик.
Қўшиқ айтиб баралла,
Дўстлигимиз куйладик.

Мана энди кун ботди,

Қарғалар уйга қайтди,
Биз ҳам энди қайтайлик,
Қўшиғимиз айтишиб.
Ҳой Тўлқинжон, олға ўт,
Мени энди эрта кут.
Турли қўшиқлар.
Турли ёшдаги болаларнинг воқеликка поэтик муносабатлари чуқурлашган сайин қўшиқлар ҳам шакл, ҳам мазмун жиҳатидан теранлашиб, такомиллашиб боради. Шу зайлда учлик, тўртлик, бешлик, олтилик ва саккизлик шаклидаги намуналари юзага келган.Айниқса, тўртлик шакли болалар репертуарида кенг тарқалган.
Ашула, шула-шула,,
Қозонда пишди шўла( шавла),
Келинг, қўшиқ айтайлик,
Жўр бўлишиб бир йўла.

Болалар ижодиётида айтишув қўшиқлар катта ўрин эгаллаган.

• 
  Соттивой сотти.
  
• 
  Нимани сотти?
  
• 
  Отини сотти.
  
• 
  Соттивой сотти.
  
• 
  Нимани сотти?
  
• 
  Молини сотти.
  
• 
  Соттивой сотти.
  
• 
  Нимани сотти?
  
• 
  Қўйини сотти.
  
• 
  Соттивой сотти.
  
• 
  Нимани сотти?
  
• 
  Уйини сотти ва хоказо..⁵