Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик технология институти

Амалда қўлланилиши. 
Газ хроматографиясининг амалда кенг 
қўлланилиши ва катта аҳамиятга сабаб шуки, унинг ёрдамида мураккаб газ 
аралашмаларнинг алоҳида компонентларини таққослаб аниқлаш ва 
миқдорий жиҳатдан аниқлаш мумкин, таҳлилни бажариш кўп вақт талаб 
этмайди ва усул етарли даражада универсалдир. Газ хроматографияси 
препаратив мақсадларда физик-кимёвий тадқиқотлар ва бошқа соҳаларда 
қўлланилганда яхши натижалар беради. 
Газ хроматографияси усули билан нефт газлари, кон газлари, ҳаво, 
асосий кимёвий маҳсулотлар, органиқ синтез саноатининг маҳсулотлари, 
нефт ва уни қайта ишлаш маҳсулотлари таҳлил қилинади. Газ 
хроматографияси усуллари баъзи элементларнинг изотопларини ажратиш 
учун ҳам яроқлидир. Газ хроматографиясидан биологияда, тиббиётда, 
ёғочни қайта ишлаш технологиясида, озиқ-овқат саноатида, баъзи юқори 
ҳароратли жараёнлар технологиясида фойданилади. 
Газ хроматографиясидан суюқликларни хромотаграфик колонкада 
Буғ ҳолига айлантириб таҳлил қилиш учун ҳам фойдаланиш мумкин. У 
ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштиришда ҳам қўлланилади. 
Газ хроматографияси, шунингдек, адсорбентларнинг турли хоссалари 
(солиштирма сиртини) ва адсорбатлар (ютилувчи газлар) хоссаларининг 
(диффузия коэффициенти) ҳамда адсорбент-адсорбат системалар 
хусусиятларини (адсорбция иссиқлиги ва изотермаси), моддаларнинг 
бошқа хоссаларини, реакциялар кинетикасини ва бошқаларни аниқлашда 
кенг қўлланилади. 

---

109 
Газ хроматографиясидан кўп компонентли мураккаб аралашмаларини 
таҳлил қилишда, микрокушимчаларини аниқлашда, учувчан бўлмаган 
бирикма (полимерлар) таҳлилида элемент таҳлили ва бошқаларда ҳам 
фойданилади. 
Капилляр хроматография усулида жуда нозик аралашмаларни ҳам 
таркибий қисмларга ажратиш мумкин. Масалан, капилляр хроматография 
усули 
воситасида 
15-20 
бирикмадан 
ташкил 
топган 
изомер 
углеводородлар 
аралашмасини бир неча минутда таркибий кимсларга ажратиш ва 
миқдорий аниқлаш мумкин. 
Капилляр хроматографиянинг афзалликларидан яна бири жараённи 
амалга ошириш учун газдан жуда оз ҳажмда зарур бўлишидир.