Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

2.4. Таянч конспект тайёрлаш бўйича методик тавсиялар
 
Таянч конспект
– талабанинг аудиториядан ташқари мустақил 
ишининг бир тури бўлиб, унда маъруза ёки дарсликдаги мавзу материали 
акслантирилиши асосида қисқача ахборот структураси яратилади. Таянч 
конспект ўрганиладиган объектнинг асосий қисмларини ажратиб кўрсатиш, 

---

24 
уларга характеристика бериш ҳамда уларнинг бошқа элементлар билан 
алоқадорлигини акслантириш учун хизмат қилади.
Таянч конспектнинг асосий мақсади – эслаб қолишни осонлаштириш-
дир. Уни ишлаб чиқишда базавий тушунчалар, терминлар, белгилар 
(символлар), таянч сигналлар қўлланилади. Таянч конспект - жавоб бериш 
жараёнида жавоб беришга тайёрланишнинг энг яхши формасидир. Шунинг 
учун таянч конспектни тузиш орқали талабалар машғулотга тайёрланиш 
жараёнида катта ҳажмдаги ахборотларни қайта ишлашларини, шунингдек 
асосий ахборотларни эслаб қолишларини енгиллаштиради.
 
Талабанинг роли: 
• мавзу материалларини ўрганиш, асосий ва иккиламчи материалларни
танлаш; 
• мавзу элементлари орасида мантиқий алоқадорликни ўрнатиш; 
• қисқа формада элементлар характеристикаларини тақдим этиш; 
• асосий ахборотни акцентлаштириш учун таянч сигналларни танлаш ва
ишнинг структурасида акслантириш; 
• ишни расмийлаштириш ва белгиланган муддатда тақдим этиш.
Баҳолаш мезони: 
• мавзу мазмунининг мослиги; 
• ахборотларни тўғри тизимлаштирилганлиги; 
• ёритилган ахборотларда мантиқий алоқадорликнинг мавжудлиги; 
• расмийлаштиришнинг талабларга мослиги; 
• мавзу баёнининг аниқ, тўлиқ ва фактлар асосида асосланганлиги; 
• ишнинг ўз вақтида топширилганлиги. 
2.5. Эссе тайёрлаш бўйича методик тавсиялар
 
Эссе
— бу талабаларнинг аудиториядан ташқари кичик ҳажмда ва 
эркин композицияда хусусий мавзуда ёзган иншосидир.
Эссенинг мавзуси долзарб бўлиши ва фанни ўзлаштиришнинг замонавий 
муаммоларига бағишланган бўлиши керак. Талаба нафақат муаммонинг 
моҳиятини ва мавжуд қарашларни, балки уни ҳал этиш бўйича ўзининг 
фикрларини билдириши керак. Мустақил ишнинг бундай тури талабадан ўз 
фикрларини ёзма равишда аниқ баён этиб билиш ва мантиқий фикрлаш 
малакаларини эгаллашни талаб этади.
Эссе, одатда ўзининг топшириғига эга. Топшириқ фаннинг ўқув ёки 
илмий соҳаларига тегишли бўлади. Эссе мавзусини ёритишда талаба 
муаммонининг оригинал ечимини тавсия этиши, тавсия этилган ғоянинг
фойдалилигини, аҳамиятини асослаб бериши керак ва тизимли ёндошувни 
намоён этиши лозим.
Мақсадни шакллантиришда қуйидаги масалаларга эътиборни қаратиш 
лозим: 
• нима учун бу мавзуни танладингиз? 
•танланган мавзунинг долзарблиги нимадан иборат? 

---

25 
• мазкур мавзу бўйича қандай ғоялар, қарашлар ва амалий ечимлар мавжуд? 
• тавсия этилган ёндошув қандай янгиликка эга? 
• эссе мавзуси доирасида конкрет қандай масала қўйилган?